Kadınlar kooperatifler ile ekonomiyi erkeğin tekelinden çıkarıyor

 

Binevş Sarya

 

KOBANÊ - Kooperatifler alt yapısını, komünal ve demokrat bir yaşamdan alıyor. Kuzey ve Doğu Suriye’de oluşturulan her bir kooperatif örgütlemesi toplumun ekonomisi için yeni bir adım. Bu kooperatifler kadınlar için ise aile ve toplum ekonomisini erkek tekelinden çıkarmaya ön ayak oluyor.    

 

Kooperatiflerin kurumsallaşması ilk olarak 18 ve 19’uncu yüzyıllarda yaşanan Endüstri (Sanayi) Devrimi’nden sonra İngiltere’nin Britanya bölgesinde 28 dokuma işçisi tarafından hayata geçirildi. Britanya’nın Rochdale kentinde ilk hayata geçirilen kooperatifler, zamanla etki alanını genişletti ve yaygınlaştırıldı. Endüstri Devrimi’nden sonra ortaya çıkan ekonomik buhrana alternatif olarak kurulan kooperatifler, reformcu ve sosyalist Robert Owen’ın fikirlerinden esinlenerek yapıldı. Kuzey ve Doğu Suriye’de de kooperatifler 2012 yılında yaşanan Rojava Devrimi ile yaygınlaştırıldı.  

 

Kadınlar kooperatifler ile ekonomide yer aldı

 

Kuzey-Doğu Suriye’de her bölgede oluşturulan Kooperatifler Birliği ile komünal ekonomi daha da güçlendirildi. Kadının ekonomiye katılımı önündeki engelleri aşmak için de Kadın Ekonomi Komiteleri oluşturuldu. Bu komiteler tarım ve hayvancılık başta olmak üzere kooperatif kurarak ortak üretim yapmak isteyen kadınları destekliyor, eğitimler veriyor ve ürünlerini alıcıya ulaştırabilecekleri pazar konusunda destek sunuyor. Bu komiteler aracılığı ile kurulan kadın kooperatifleri toplumun birçok ihtiyacını karşılıyor. Bölgede 8 yıl içinde 100’den fazla kooperatif oluşturuldu. Kobanê, Dêrik, Qamişlo, Dirbesiyê ve Minbic’te ise sadece kadınların bir araya gelerek oluşturduğu 25’e yakın kooperatif var.

 

Kazandıklarını ortak bölüşüyorlar

 

Kooperatiflerle komünal üretimi esas alan kadınlar, birçok kentte çeşitli mesleklerde birlikte üretiyor ve kazandıklarını ortak bölüşerek, yaşamını idame ettiriyor. Amûdê'de Kongreya Star öncülüğünde açılan Xemla Jinê Kooperatifi’nde onlarca kadın yer alıyor. Burada kadınlara ait bütün ihtiyaçlar satılıyor ve eşyalar pazarda uygun bir fiyata satışa sunularak, ortak bir kazanım sağlanıyor. Qamişlo’nun Hililiyê mahallesinde de 40 kadının bir araya gelmesiyle kurulan Şîlan Kooperatifi var. Ortak üretimin yapıldığı ve ücretin eşit paylaşıldığı kooperatifte, kadınlar konfeksiyon işletiyor. Yine kentin iki ayrı mahallesinde 48 kadının bir araya gelmesiyle oluşturduğu Hêvî ve Nesrîn Kooperatifi’nde ise temizlik maddeleri üretimi gerçekleştiriliyor. 

 

Bölgede kadınların kurduğu ve sadece kadınların çalıştığı fırınlar da mevcut. Coğrafyası tarıma elverişli olan Serêkaniyê’de kadınlar tarım ve hayvancılık kooperatifinde meyve ve sebze ekip üretim yapıyordu. Fakat Türkiye ve ona bağlı grupların 9 Ekim 2019’da başlattığı saldırılar ile buradaki kooperatifin tüm çalışmaları durdu. 

 

Kuzey ve Doğu Suriye’de 2014’teki Demokratik Özerklik ilanı ile kurulmaya başlanılan kooperatifleri ve toplumlumda yarattığı etkiyi Fırat Bölgesi Ekonomi Komitesi Eşbaşkanı Rojîn Muhemed Elî ile konuştuk. 

 

‘Kadınlar ekonominin temellerini daha da güçlendiriyor’

 

Kadınların erkeğe muhtaç olmamak ve kendi ekonomisini oluşturmak adına kooperatiflerde yer aldığını söyleyen Rojîn, “Kooperatifler ile ekonomiyi daha da güçlendirmek istiyoruz. Doğal toplumda da ekonomi kadın eli ile güçlendiriliyordu. Toplumda ekonomiyi ilk olarak oluşturan ve güçlendiren kadındır. Erkek egemenlikli ataerki sistem ile ekonomi kadının elinden alındı. Ekonominin erkeğin eline geçmesi ile birlikte toplumda ekonomik kriz, bunalımlar ve ahlaki sorunlar baş gösterdi. Bu sorunlar tıpkı kopan bir kar tanesi gibi giderek büyüdü ve çığ oldu” dedi. 

 

‘Rojava Devrimi ile kadınlar ekonomide yer aldı’

 

Erkek-devlet siteminde kadının ekonomide yerinin olmadığını vurgulayan Rojîn, Baas rejimi döneminde Kuzey ve Doğu Suriye’de ekonomide kadının yer alamadığını da hatırlattı. Rojîn, kadının ücretsiz çalışan ev işçisi olmaktan öte görülmediğini ifade ederek, “Rojava Devrimi ile bu gidişat tümüyle bozuldu. Oluşturduğumuz kooperatifler ile kadınlara ekonomide yer almaları için alan açtık. Kooperatiflerin amacı komünal bir çalışma olarak toplumun ihtiyaçlarını gidermek. Kooperatifler ile ‘ben’ algısı ortadan kaldırılması amaçlandı. Kooperatifler ile ‘ben’ olgusu toplumdan yavaş yavaş kalkıyor” diye belirtti. 

 

‘Kooperatifler komünal ruhu ön plana çıkarıyor’

 

Kooperatifler yolu ile toplumdaki iletişim ve ekonominin daha da güçlendiğinin altını çizen Rojîn şöyle konuştu: “Toplumda birlikte iş yapmanın ön açılırsa kooperatif alanları da genişleyecektir. Kooperatiflerde bireycilik yoktur. Kooperatiflerde çalışanlar ortak bir ruh ile çalışmalarını yürütüyor. Kooperatiflerimizin amaçlarından biri de toplumda ekonomik durumu iyi olmayan bireylere istihdam alanı yaratmak. Bizler Fırat bölgesinde bir çok kooperatif açtık. Tarım, hayvancılık, Pazar alanlarının inşası, ev inşası, dikim evleri gibi kooperatiflerimiz mevcut. Şuan bölgemizde 12 tarım kooperatifi var. Hem öğün kadın kooperatifi hem de kadın ve erkeklerin ortak çalıştığı kooperatiflerimiz var. Çalışmalarımız komünal esaslar üzerinde yapılıyor. Örneğin evi olmayanlar kooperatif çalışmalarına katılıyor ve ortak bir çalışma ile evi inşa ediliyor. Bütün alanlarımızda bu tür çalışmalar yürütülüyor. Her kes kendi ihtiyacı olan alandaki kooperatifte yer alıyor.”

 

‘Kadınlar kooperatiflerin kurucuları oldu’

 

Kooperatiflerin hem çalışanlara hem de topluma büyük faydasının olduğuna işaret eden Rojîn, bölgede ilk kooperatif kuruculuğunu kadınların yaptığını belirtti. Kooperatiflerin halkın her türlü ihtiyacına cevap olmak için çalıştığını söyleyen Rojîn,“Kooperatiflerimizde ürettiklerimiz halkın tamamına ulaştırılıyor. Kooperatif ürünleri halka uygun bir fiyata ulaşıyor. Yine küçük çocukları olduğu için çalışamayan kadınlar da kooperatiflerimizde yer alabiliyor. Onlar için özel çalışma alanları mevcut. Yine okuma yazması olmayanlar da kooperatiflerimizde kendine iş bulabiliyor. Umut ediyoruz ki bu emek ve direnişimiz ile toplumumuzu işgalcilerin elinden kurtaracak ve ekonomiyi de erkeğin tekelinden çıkaracağız” şeklinde konuştu. 

 

Yarın: Rojava Devrimi’ni savunmayı miras bırakan Yadê Eqîde’yi çocukları anlattı.