Afganistan’da yasak, saldırı ve direnişin 4 yılı 2025-08-13 09:02:36          Semiha Alankuş   HABER MERKEZİ - Taliban’ın yönetimi ele geçirdiği Afganistan’da 4 yıldır kadınları adım adım yaşamın dışına iterken kadınlar da buna karşı direniyor.   Afganistan’da Taliban’ın 15 Ağustos 2021 tarihinde yönetimi geçirmesinin üzerinden 4 yıl geçti. Taliban’ın yönetimi ele geçirmesi, kadınlar için tarihin en karanlık dönemlerinden birini başlattı. Eğitimden çalışma hayatına, giyimden ifade özgürlüğüne kadar her alanda getirilen yasaklar, Afganistanlı kadınların sistematik bir şekilde kamusal yaşamdan dışladı. Buna karşı kadınların direnişi ise tüm baskılara rağmen devam ediyor.    Taliban’ın yönetimi ele geçirmesi ile birlikte kadınlar yaşamın her alanından adım adım nasıl silindi  buna bakmakta fayda var.    Eğitim alanı   Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinden sonra ilk saldırdığı alan eğitim oldu. Kadınların eğitimi 6’ncı sınıfla sınırlı; üniversiteler tamamen yasak. Sağlık alanında kadın eğitimi durduruldu.   Çalışma hayatı   Taliban kamu kurumlarında, Birleşmiş Milletler (BM) ajanslarında ve yardım kuruluşlarında kadın istihdamını sonlandırdı. Güzellik salonları kapatıldı, kuaförler kapatıldı, kadınların gelir kaynakları yok edildi.    Kamusal alan   Parklar, spor salonları ve hamamlar kadınlara kapatıldı.   Kıyafet ve ses   Taliban kadınların giyim, kuşamlarına ilişkin yasaklar da getirdi. Kadınlara burka giyme zorunluluğu getirildi. Kamusal alanda konuşmaları dahi engellendi.   İfade özgürlüğü   Taliban’ın kadınlara yönelik saldırılarının geliştiği alanlardan biri de basın ve ifade özgürlüğü alanı oldu. Kadın gazeteciler işten çıkarıldı; kadınlara ait medya organları kapatıldı. Radio Begum’un yasaklanması ile de seslerini duyurma kanallarını da kapattı.   Taliban’ın yönetimi ele geçirmesi ile birlikte kadınları yaşamdan silme saldırıları bir anda değil adım adım gelişti. Kamuoyu ve uluslararası kurum ve kuruluşlar ile uluslararası kamuoyunun tepkilerini azaltmak için bunu belli zaman aralıklarında yaptı.    2021’de Taliban’ın yönetimi ele geçirmesi   Ağustos 2021: Taliban, iktidarı ele geçirdi. Kız öğrencilerin ortaokul ve lise eğitimi durduruldu. Kadınlar kamu görevlerinden uzaklaştırıldı.   Eylül 2021: Aktivist kadınlar sokaklara çıktı; protestolar polis şiddetiyle bastırıldı. Kadın hakları savunucularına tehditler ve gözaltılar başladı.   2022’deki saldırılar   Mart 2022: Kız öğrencilerin eğitimi 6’ncı sınıfla sınırlandı.   Mayıs 2022: Kadınlara burka ve niqab zorunluluğu getirildi.   Kasım 2022: Kadınların parklara, spor salonlarına ve hamamlara girmesi yasaklandı.   Aralık 2022: Üniversiteler kadınlara kapatıldı; BM ve yardım kuruluşlarında çalışan kadınlar işten çıkarıldı.   2023 yasaklar arttı   Nisan 2023: Kadınların BM dahil tüm yardım kuruluşlarında çalışması yasaklandı.   Temmuz 2023: Güzellik salonları, kuaförler kapatıldı; birçok kadın gizli çalışmak zorunda kaldı.   2024’te seslere de yasak   Mart 2024: Şeriat temelli taşlama ve kırbaç cezalarının geri döneceği duyuruldu.   Ağustos 2024: “Fazilet ve Fenaya Engel Olma” yasasıyla kadınların kamusal alanda seslerini yükseltmeleri yasaklandı; şarkı söylemek, şiir okumak, hatta konuşmak bile suç kapsamına girdi.   Aralık 2024: Kadınların sağlık alanında eğitim alması yasaklandı.   2025’te durum   Ocak 2025: Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC), Taliban liderleri Haibatullah Akhundzada ve Abdul Hakim Haqqani için kadınlara karşı işlenen suçlar nedeniyle tutuklama emri talep etti.   Şubat 2025: Kadınlara özel eğitim veren Radio Begum baskınla kapatıldı; çalışanlar gözaltına alındı.   Taliban'ın Afganitanlı kadınlara yönelik baskı ve yasaklarının son halkası da kadınların toplu taşıma araçları ve pazar yerlerıne girmelerini yasaklamak oldu.    ICC, Taliban’ın uygulamalarını “insanlığa karşı suç” olarak tanımladı. BM, UNESCO ve İnsan Hakları İzleme Örgütü kadınların durumunu “cinsiyet temelli apartheid” olarak değerlendirdi. Malala Yousafzai ve birçok insan hakları savunucusu, “daha güçlü uluslararası müdahale” çağrısında bulundu.   Direniş sürüyor   Taliban’ın iktidara gelişinden bu yana kadınlar, adım adım toplumdan silindi. Yasaklar yalnızca kıyafet ve eğitimle sınırlı kalmadı; kadınların sesi, varlığı ve geleceği hedef alındı. Taliban’ın kadınlara karşı yaptığı saldırılara karşı uluslararası alandan kısmi tepkiler olsa da bir yaptırımın olmamasına kadınların tepkileri var.  Afganistanlı kadınlar her şeye rağmen direnişlerini sürdürüyor.     Kadın örgütleri birleşti   Taliban’ın saldırılarına karşı kadınların direnişi örgütlülüğe de dönüşmüş durumda. Afganistan Güçlü Kadınlar Hareketi, Özgürlük Yolundaki Kadınlar Hareketi ve Afgan Kadınlarının Siyasal Katılım Ağı gibi yapılar bir araya gelerek direnişi örgütlü olarak sürdürme ve uluslararası alana duyurma kararı aldı.