Zehra Doğan 

 

BERGAMO -  Koronavirüs salgınından en fazla etkilenen ülkelerin başında gelen İtalya’nın Lombardiya bölgesinde yaşananları ortaya çıkaran gazeteci Francesca Nava’ya göre hükümet tüm önlemleri almakta geç kaldı. Lombardiya’nin ülkenin ekonomik motoru olduğunu söyleyen Francesca, “Onlar için önemli olan salgın değil üretimin durmasıydı. İki hafta içinde felaket oldu” dedi. 

 

Avrupa'da koronavirüs salgınından ilk etkilenen ülke olan ve Mart başından bu yana salgının yayılmasına karşı kısıtlayıcı tedbirler uygulayan İtalya, salgına karşı 3. aşamaya geçti. 35 binin üzerinde kişinin yaşamını yitirdiği ülkede, bu aşamayla beraber, vatandaşların hareket özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar kaldırıldı, seyahat sırasında sağlık kontrolü artırıldı. Ayrıca bir ilke de imza atılan İtalya'da telefonlara indirilen ‘Immuni’ adlı uygulama ile kullanıcılar olası semptomlarını ve sağlık durumlarındaki değişiklikleri bildirebilecek. Bu uygulamayla Bluetooth üzerinden takiple, koronavirüsü taşıyan kişilerle temasa geçenlere uyarı gönderiliyor. Zorunlu olmayan uygulamanın hayata geçmesiyle birlikte aynı zamanda çeşitli tartışmalar da yaşandı.

 

3. aşamayla beraber her ne kadar biraz nefes alınmış olsa da aylardan bu yana büyük kayıpların yaşandığı ülkede normale geçiş süreci pek kolay olacak gibi gözükmüyor. 

 

Salgının ilk günlerinden bu yana, kayıpların en fazla yaşandığı Bergamo şehrinden haber geçen gazeteci ve yönetmen Francesca Nava, haberleriyle ülke gündemini tüm gerçekliğiyle aktarmasıyla dikkatleri çekti. Türkiye’de 2015 yılından bu yana Kürt kentlerinde uygulanan saldırılara ve tutuklu gazetecilere dair çektiği "Terörist" filmiyle de bilinen Francesca, şimdilerde ise yaptığı haberlerle hükumetin salgına dair tedbirsizliğini açığa çıkararak kamuoyunu bilgilendirmeye çalışıyor. 

 

Hükümet yetkililerine sert sorularıyla dikkat çeken bu isim, son dönemlerde işçilerin nasıl bir makine gibi çalıştırılarak hayatlarının riske atıldığına dair belgelerle yaptığı haberleriyle hükümeti köşeye sıkıştırmayı da başardı. Çıkardığı usulsüzlük haberleri sayesinde bazı yetkililer ise istifa etmek zorunda kaldı. Bergamo şehrinin pandemi sürecine dair bir kitap çalışması yürüten Francesca ile salgın sürecinde gazeteciliği konuştuk. 

 

* Zorlu ve uzun bir aradan sonra merhaba Francesca, böylesine zor koşulların olduğu bir dönemde yaptığın haberlerle fark yarattın. Yıllardır gazetecilik yapan biri olarak son aylarda yaşananları nasıl değerlendirirsin? 

 

Merhaba arkadaşım, 18 yılı aşkın bir süredir gazeteci olarak çalışıyorum.  Dünyadaki Covid-19 salgınından en fazla etkilenen şehir olan Bergamo'da doğdum ve büyüdüm. Yaklaşık bir milyon 200 bin nüfusu olan ve bazı belediyelerde ölüm oranının yüzde 2 bin arttığı bir şehirden bahsediyorum.  Bir buçuk ay içinde, kasabamdaki Covid-19 yüzünden 6 bin kişi öldü.  Lombardiya bölgesinde (Bergamo'nun bulunduğu Kuzey İtalya'da) ilk koronavirüs salgını 20 Şubat'ta Codogno Belediyesi’nde patladı. Virüsü izole etmek için hemen kırmızı bir bölge oluşturuldu. Üç gün sonra, 23 Şubat'ta, Bergamo eyaletindeki Alzano Lombardo Belediyesi’nde birkaç kilometre uzakta başka bir salgın patlak verdi, ancak kimse onu izole etmedi. İlk iki pozitif vakanın bulunduğu Alzano Lombardo'daki hastane kapanmadı ve daha sonra hiçbir kırmızı bölge oluşturulmadı.  Bu, virüsün Bergamo eyaletinde ve daha sonra Lombardiya'da orman yangını gibi yayılmasına neden oldu.  

Şehrimde garip bir şeylerin olduğunu hemen fark ettim, medyadaki tüm dikkatler ‘İtalyan Wuhan’ lakaplı Codogno çevresindeki alana odaklandı. Mart ayının ilk iki haftası şehrim için cehennem gibiydi.  Acil servisler hasta insanlarla doluydu, yoğun bakımda yatak bitmişti, hastalar kümelerle hastanelere geldi ve kimse bunun nasıl mümkün olduğunu anlayamadı. Birçoğu kırmızı bir bölgenin yaratılması, enfekte olmuş bölgenin kapatılması çağrısında bulundu ancak Lombardiya Bölgesi Hükümeti ve Roma'daki Merkezi Hükümet değerli bir zamanı kaybetti. Sorun üretim faaliyetlerini durdurmaktı, o bölgeyi kapatmamak ve fabrikaların çalışmaya devam etmesine izin vermemek için çok güçlü bir baskı vardı.  Tüm Bergamo eyaleti ve daha genel olarak Lombardiya, İtalya'nın ekonomik motoru olarak kabul edilir.  İtalyan Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’nın büyük bir bölümünü üreten binlerce sanayi, fabrika ve küçük şirket var. Fabrikaları kapatmak ekonomiyi öldürmek demekti.  Onları kapatmamak işçileri ve birçok insanı öldürdü.  Sonuç olarak, yüzlerce ölü işçi ve koronavirüs hastalığına yakalanan binlerce işçi vardı ve birçoğu yoğun bakımla sonuçlandı. Lombardiya sadece 8 Mart'ta kapandı.  Çok geç, çünkü birçok insan zaten ölmüştü. Asıl sorun, 8 Mart'ta kırmızı değil, “turuncu bölge” ilan edilmesiydi. Bu, Lombardiya sakinlerinin bölgeyi terk edemedikleri, ancak çalışabilecekleri anlamına geliyordu!  Fabrikaya git, ulaşım araçlarını kullan, hareket et... Onlar için sorun üretim faaliyetlerini durdurmaktı salgın değil. O bölgeyi kapatmamak ve fabrikaların çalışmaya devam etmesine izin vermemek için çok güçlü bir baskı yapıldı ama ilk süreçte dikkate alınmadı. İnsanların bu hareketliliği bulaşma endeksindeki artışa sebep oldu.  Lombardiya bugün 16 bin ölüm ile dünyanın en yüksek ölüm oranlarından birine sahip.  

Gazetecilik araştırmalarımda, Matteo Salvini'nin partisi Lega tarafından yönetilen Alzano Lombardo Hastanesi’nde meydana gelen tıbbi ihmali aydınlatmaya çalıştım. Dahası, o bölgede neden kimsenin kırmızı bir bölge yaratmadığını anlamaya çalıştım.  Anladığım şey, ekonomik, endüstriyel faktörün siyasi kararlarda büyük rol oynadığıdır.  Codogno bölgesi biraz sanayileşmiş bir alandır, Alzano Lombardo bölgesi şirketler ve endüstrilerle doludur.  Codogno ilk Covid-19 vakasından hemen sonra kapatıldı, Alzano Lombardo asla kapatılmadı.  Lombardiya Bölgesi ve Merkezi Hükümet'e göre o bölgeyi hemen kapatmamalarının nedeni, virüsün zaten bölgede büyük ölçüde yayılmış olması ve bu nedenle kırmızı bir bölge oluşturulmasıdır. Peki neden Lombardiya'yı kapatmadan önce iki hafta geçirdiler?  O iki hafta içinde felaket oldu. Araştırmamın kalbi olan bir felaket.  Gazeteciliğim bir fark yarattı mı bilmiyorum. Bildiğim şey, soruşturma ve raporlarımın ardından, Bergamo savcılığının bilinmeyen kişilere yönelik soruşturma başlattığı.

 

* Toplumun tepkileri nasıldı?

 

Başlangıçta virüs sadece kuzey İtalya'da Lombardiya bölgesinde ve Veneto'da yayıldı ve orta ve güney İtalya'da yaşayan insanlar neler olup bittiğinin farkında değildi. Mart ayı başlarında insanlar Bergamo'da ölürken ve kuzey İtalya'daki hastaneler çökmeye yakınken utanç verici durumlara tanık oldum. 8 Mart'ta hükümet Lombardy bölgesini kapatmaya karar verdiğinde (büyük bir gecikmeyle), 7 Mart gecesi bir haber sızıntısı nedeniyle binlerce insan kelimenin tam anlamıyla kuzeyden güneye kaçarak orada yaşayan birçok insanı enfekte etti. Puglia veya Campania gibi güney bölgeleri bundan çok etkilendi. Ancak hükümet ulusal bir kilitlenme uyguladıktan sonra ve kuzeydeki hastanelerin yoğun bakımında ölen hastaların görüntüleri TV ve sosyal ağlarda dolaşmaya başladığında, tüm İtalyan vatandaşları durumun ciddiyetini anladılar.

Hafızamda sonsuza dek kazınacak bir tarih var: 18 Mart.  O gün ordu araçları Bergamo'daki ölülerin tabutlarını almak zorunda kaldı, çünkü şehir mezarlığı artık onları yakamaz ve gömemezdi.  Ailelerin  yas tutmak için tabutları yoktu.  Bugün şehrimde ölüler için adalet ve hakikat isteyen binlerce insan var.  Tüm bunlar olmayabilir miydi? Birçok insan cevabın "Evet" olduğunu düşünüyor elbette.  Siyaset geç kaldı ve birçok insan ekonomik çıkarların sağlıktan önce geldiğini düşünüyor. Kırmızı bölgelerde salgın eğrisi düzleşti ama kırmızı bölge ilan edilmeyen, salgının izole edilmediği Bergamo gibi yerlerde binlerce ölüm meydana geldi.

 

* Böyle güvensiz bir ortamda çalışmak nasıl hissettirdi?

 

Bergamo'dayken anneme gitmemeye, onu tehlikeye atmamak için başka bir dairede yalnız yaşamaya karar verdim.  İşimi yapmak için hareket etmek ve insanlarla tanışmak zorunda kaldım.  Covid hastalarıyla temastan kaçınarak olası tüm önlemleri aldım. Bergamo'da kaldıktan sonra Roma’da 15 gün karantinada kaldım. Küçük bir çocuğum var. Oğlum ve eşimle buluşmadan önce negatif olan bir serolojik teste girdim.  Ailemin bir üyesi virüstün etkilendi ve öldü. Bergamo'da çalışırken ölen 47 yaşında bir adamdı. Patronu herhangi bir ihtiyati tedbir almamıştı.  Maalesef, birçok şirketin ihmali nedeniyle şehrimde korkunç şeyler oldu.

 

* Evden çalışırken iş-yaşam dengesini korumayı nasıl başardın?

İyi soru! Evden okula gidemeyen küçük bir çocukla çalışmak çok ağırdı.  Benim için, onun için ve tüm aile dengesi için.  Kuşkusuz çocuklar, bu kilitlenmeden en fazla acı çeken, alışkanlıkları olmadan evde kalmak zorunda kalan insanlar.  Özellikle benimki gibi küçük çocuklar dışarıda oynayamadıklarından dolayı çok zorlandı. Biz ebeveynler çalışmak zorunda kaldık ve onlarla fazla zaman geçiremedik.  Üstesinden gelinmesi birkaç ay sürecek büyük bir duygusal stres dönemiydi.  Şahsen yaptığım iş için iki kat daha fazla çalışmak zorunda kaldım.  Araştırma üzerinde çalışmak için bir aydan fazla oğlumdan uzak durmak zorunda kaldım.  Ama yazdıklarım ve keşfettiklerimle gurur duyuyorum ve umarım bir gün oğluma anlatabilirim. Bu hikaye üzerine şehrimi etkileyen bir kitap yazıyorum.

 

* İtalya'nın kuzey kesimleri yıllarca ekonomik bir avantaja sahipti ve hatta bazıları daha yoksul güney ile kaynaklarını paylaşmak istemedikleri için bağımsızlık bile istiyorlardı.  Ancak koronavirüs kuzeyi daha sert vurdu.  Bunun İtalya'daki kuzey-güney ilişkisini etkileyeceğini düşünüyor musun?  Öyleyse nasıl?

 

Bu acil durum, kuzey ve güney bölgeleri arasında birçok gerilim yarattı.  Paradoksal olarak, her zaman İtalyan sağlık hizmetlerinin mükemmelliği olarak kabul edilen kuzey, en çok etkilenen kesim olmuştur.  Gerçekte bu sağlık modeli başarısız oldu, çünkü yaşlılar gibi en kırılgan insanlarla ilgilenilemedi.  Bu salgın, kaderlerine terk edilmiş birçok büyükanne ve büyükbabayı öldürdü.  Lombardiya bölgesinin özel sektöre ve daha az kamuya odaklanmış sağlık sistemini yeniden düşünmesi gerekeceğine inanıyorum.

 

* Bölge belediyeleri bu süreci nasıl yönetiyor?

 

Bir karşılaştırma yapmak mümkün değil, çünkü hiçbir İtalyan bölgesi, İtalyan koronavirüs ölümlerinin yarısının yoğunlaştığı Lombardiya bölgesi kadar sert olmadı.  Kuşkusuz, kuzeyde olanlar güneyde olsaydı, çok daha kötü bir sağlık felaketi olurdu.

 

* Koronavirüs nedeniyle birçok atık ortaya çıktı. Bu çöpler nereye gidiyor?

 

Covid-19 salgınının neden olduğu sorunlar arasında, esas olarak hastanelerden gelen özel, potansiyel olarak enfekte olmuş atıkların birikmesi ve daha sonra atılması da var.  Pandeminin patladığı Mart 2020'de, potansiyel olarak enfekte olmuş tıbbi atık miktarı bir önceki aya göre üç katına çıktı ve bulaşma riskini en aza indirerek nasıl imha edileceğini düşünmek gerekiyordu.  Her yıl sağlık ve veterinerlik sektörü ya da ilgili araştırma faaliyetleri (doğrudan sağlık hizmetlerinden kaynaklanmayan mutfak ve restoran atıkları hariç) tarafından üretilen atıklar halihazırda neredeyse 180 bin tona ulaşmakta ve neredeyse tamamı (160 bin 815 ton) tehlikeli atıklardan oluşmaktadır. Çoğu yakılmış veya yasal hükümler için düzenli depolama alanlarına atılmış durumda.  Bununla birlikte tahmin edilebileceği gibi salgın, güvenli bir şekilde yönetilmesi gereken bu atıklarda bir artışa neden olmakta. 

 

*İtalya'da koronavirüs döneminde ne tür bir tedavi uygulandı? 

 

Bu salgın sırasında asıl sorun, sürüntüleri analiz etmek için gerekli kimyasal reaktiflerin bulunmamasıydı. Salgının başlangıcında aslında, birçok insan pozitif olup olmadıklarını öğrenmek için teste girmekte zorlandı. İkinci aşamada olduğumuzda bile, birçok kişi henüz teste giremedi ve bu nedenle işe geri dönemiyorlar.

 

* Özel hastaneler ve kamu hastaneleri arasındaki fark neydi?

 

İtalya'da sağlık sistemi kamuya açıktır ve oldukça iyi çalışır, bu da herhangi birinin yardım veya hastaneye yatırılmak için para ödemeden tıbbi tedaviyi kullanabileceği anlamına gelir.  Bununla birlikte, bu acil durum sırasında bazı özel kliniklerin, tüm hastanelerin Covid-19 tesislere dönüştüğü, diğer ameliyatları ve Covid-19 olmayan ziyaretleri yarıya indirdiğinden ve acil müdahaleye ihtiyacı olmayan hastaları tedavi etmek için iş yaptı. Bununla birlikte, genel olarak, (Lombardiya bölgesine özgü) sözleşmeli büyük özel hastaneler de hizmet konusunda çok çalıştı.