‘Zewacê emrê tutî zêde beno’ 

2025-09-09 11:51:00


	 

	Pelşîn Çetînkaya

	 

	AMED - Zewacê tutan, mîyanê sîstemî de bîyo meseleyêk bingehîn. Berfîn Elçî, endama Komîsyonê Tutan ê ÎHD'yî, na babete ser o qisey kerd û va ke çimeyê bingehîn ê nê problemî, awanîya komelî ke hetê hişê serdest û dewlete ra ameyo kerdiş.

	 

	Qanûnê welat berjewendîyê başêr yê tutan verê çiman de nêgînê, nê qanûnî eynî wextî de her tutêke heq û nasnameyê înan ra bêpar kenê. Nê hawîrdoro ke şer hende çalak o, tutî rojane xidarî dir rî bi rî manenê. Zewacê tutan ke welat de bîyo problemêk bingehîn û pîl, mîyanê meseleyanê tewr gelemperî de yo ke hema hema pêro tutî ci dir rî bi rî manenê. Goreyê dayeyê tewr peyûn ke hetê Sazgehê Îstatîstîkî yê Tirkîya (TUÎK) ra serê zewacê tutan de ameyo weşanayîş, serra 2024ine de 617 camêrd û 9,354 cinî zewicyayê. Dewlete hema zî averşîyayîşê çareseriyê alternatîf semedê problemî  de vînî kena û problem giranêr kena.

	 

	Berfîn Elçî, endama Komîsyonê Tutan ê Komeleya Heqê Merdiman (ÎHD), zewacê tutan ser o ercnayîş kerd.

	 

	'Dewlete bi qanûnê xo zewacê tutan meşrû kena'

	 

	Berfîn Elçî dîyar kerd ke faktorê sereyîn yê ke benê sebebê zewacê tutan têgehê "namûsî" yo ke komel de, qanûn û feqîrî yê. Berfîn Elçî va, "Xeylêk sebebê bingehîn yê zewacê tutan est o. Yew nînan ra têgehê namûsî yo ke tutanê kênayan ser o yeno ferzkerdiş û keyeyê înan wazenê înan rew bizewicinê ke zextê komelî kêm bikerê. Sebebêk bîn zî feqîrî yo. Sebebo tewr bingehîn sîstemê pederşahî, feqîrî û çinkerdişê dewlete yê girewtişê tedbîrê pawitiş û vernîgirewtişî yo. Vernîya ke vernî bigîro, dewlete razîbîyayîşê zewacê tutanê 16 serrî dana. Bi vatişêk bîn, dewlete bi esasî zewacê tutan bi qanûnê xo meşrû kena. No çîyêk zaf xelet o."

	 

	'Tutîtî demê zewacê tutan de înan ra yeno girewtiş’

	 

	Berfîn Elçî dîyar kerd ke zewacê tutan xeylêk heqanê înan înan ra gêno û va: "Semedo ke sey pawitoxê heqê tutan, ma bawer kenê ke no îstismarê tutan o. Sewbîna sucan de tutî bi nameyê razîbîyayîşê tutan de cezayê kêmî gênê. No zî vernîya zewacê tutan akeno. Tutîtî, demê zewacê tutan de înan ra yeno girewtiş. Xeylêk heq, sey heqê tutan, asayîş, azadî û perwerde, yenê girewtiş. Sewbîna diganebîyayîşo rew semedê tutan tehlukeyêk pîl o. Ma zanê ke dayeyê mergî na rêze de zêde yê.”

	 

	'Wexto ke tutî zewicinê ê benê hedefê şîdetî’

	 

	Berfîn Elçî dîyar kerd ke zewacê tutan îstismarê tutan o û va: "Sewbîna tutî hetê psîkolojîk ra nêeşkenê berpirsiyariyê zewacî bigîrê xo ser. Wexto ke tutî ê emrî de zewicênê, benê hedefê xeylêk şîdetî. Xeylê heqî yenê binpaykerdiş. Ganî dewlete madeyê 124ine ê Qanûnê Sivîlî betal bikero. Semedo ke destûrê zewacî yê hetê dewlete ra semedê ciwanêke 17 serrî îstismarê tutan o û zewacê tutan zêde keno. Ganî qanûno ke berjewendiyê tutan verê çiman de nêgîno bêro betalkerdiş û ganî qanûnê ke berjewendiyê tutan fikrîyenê bêrê viraştiş. Rêxistinê komelê sivîlî, baro û komele zî beşêk muhîm nê prosesî yê. Ganî nê rêxistinî hem erdî ser o piştgirî bidê tutan û hem zî kampanyayê hişyarî bikerê.”