Pelşin Çetinkaya

 

AMED - Psîkologe Bahar Bayindire dîyar kerd ke komel de şîdet sey rayîrê çareserîye yeno dîyîş û wina vat: “Seba vernîya şîdetî bêra girewtiş lazimî bi bedilnayîşê komelî est a.” 

 

Polîtîkaya cînsperestî bi taybetî sey şîdet agêreno cinîyan. Şîdet; mekteb, keye, raşte, cayê kar û her raşteyê cuye de xo dano teber. Goreyê çeteleyê ajansê ma yê serra 2023yî 320 cinî ameyî qetilkerdiş, 189 cinî bi hawayêkê şikin dinyaya xo bedelnayî. Psîkologe Bahar Bayindire sebebê şîdetî, tesîrê şîdetî yê serê cuye û rayîrê çareserîye ercnaye. 

 

‘Şîdet sey rayîrê çareserîye yeno dîyîş’ 

 

Bahare da zanayîş ke şîdet bi hawayêkê sîstematîk yeno kerdiş û wina vat: “Komel şîdet sey çareserî vîneno. Goreyê mi hetêk komelkî yê şîdetî zî est o. Bi taybetî tay komelan de şîdet sey rayîrê çareserîye yeno dîyîş. Awanbîyayîşê zîhnîyetê camêrdî de, awanbîyayîşê sîstemê dînî de, awanbîyayîşê sîstemê perwerdeyî de û awanbîyayîşê zîhnîyetî de şîdet yeno dîyîş.” 

 

Sîstemê perwerdeyî de şîdet 

 

Bahare qiseykerdişê xo de da zanayîş ke komelan de xeylê nimuneyê şîdetî est ê û wina dewam kerd: “Ma nimune danê. Komel de hemverê tutan de ewnîyayîşêk sey ‘eke goş nêdîyo ti goş bide’ est o. No heta demêke sîstemê perwerdeyî de zî est o. Ya zî fehmo ke sey ‘tut pîzeyê cinîye ra û çuya zî paştîya cinîye ra ganî nêro kêmkerdiş’. La nê prosesî de ame dîyîş ke agêrayîşê pozîtîf yê înan nizdîbîyayîşan ra çin o.” 

 

Şîdetê mîyanê komelî 

 

Bahare qiseykerdişê xo de şîdetê sektorê weşîye ke aye zî tede xebetîyena, şîdetê bîn ê ke komelî de yenê ciwîyayîş ard ziwan û vat ke tewirê şîdetî yewbînan ra cîya nîyê û wina vat: “Şîdetê cayê karî û şîdeto ke meslekan de yeno kerdiş de hêz vejîyeno raşte. No şîdet zîhnîyetê ‘ez tîya de xo rê xurt a, wayîrê vatiş a, ez eşkena qerar bida’ ra yeno. Bi taybetî hemverê cinîyan de şîdetê psîkolojîk şuxilneno û wexto ke mirdê înan nêkero na rey dest bi şîdetê fîzîkî kenê.”

 

‘Seba ke şîdet peynî bibo ganî bedilnayîş bibo’ 

 

Bahare qiseykerdişê xo yê peyênan de wina vat: “Seba vernîgirewtişê şîdetî ganî xeylê bedilnayîş bibo. Ganî çekuyê xurt û bêxurt bêrê cipersayîş. Ganî binpaykerdişê sînoran û şîdetî bêrê cipersayîş. Seba vernîgirewtişê şîdetî lazimî bi bedilnayîşê komelî est o.”