Rozerîn Gultekîn

 

DÊRSIM - Dewa Kakberî qirkerdişê 38î û serra 90î de bi temamî di reyan ameye vengkerdiş. Hemwelatîjan dîyar kerd ke 12 serrî yo awe, ceyran û rayîrê dewe de çin o û wina vatî: “Ma surgun kerdî, qir kerdî la ma qet fek herra xo ra vera nêda.” 

 

Dêrsim de mabenê serranê 1937-38î de qirkerdiş pê ame û Terteleyê Dêrsimî sero ra 86 serrî derbaz bî. Goreyê dayeyê fermî 13 hezar û 160 kes, goreyê dayeyê ne fermî zî 70 hezar kes ameyî qetilkerdiş û bi polîtîkayê surgun û asîmîlasyonî reyde ameyî rî bi rî. Dêrsim de serra 90î de newera polîtîkayê koçberkerdişî kerdî dewre. Dêrsim de mabenê serranê 1994-95î de dewa Kakber a Pulurî ya Dêrsîmî ameye vengkerdiş. Dewa Kakberî di reyan ameye vengkerdiş û beşêk dewijî şîyî dewa Kizikî ya Pulurî. 

 

Serra 2012yî de her çend ke qedexe wirzo zî 12 serrî yo awe, ceyran û rayîrê dewe çin o. Dewijê ke koçê Kizika bîyî û wazenê agêrî Kakberî ajansê ma rê qisey kerdî. 

 

Guler Aslane derheqê qirkerdişo ke keyeyê aye şahidî kerdo de wina vat: “Tersan vera tutanê xo girewtî eştî mîyanê awe. Waya mi ya 3 serrî, seba ke awe de bermaya û semedo ke vengê aye şîya leşkeran kesê kişta înan aye xeniqnayî. Vistewreyê mi merdime ci reyde berdî û Karagolanî de bi guleyan ê qetil kerdî. Ez kam ci vaja kam ci nêvaja. Vistireyê mi qalî kerdêne, vatêne heme cayêk de arê kerdî û tutanê xo verika xo de arê dayî ke wexto ke gule bêro wa bigino înan.”

 

‘Ma bi hesretê herra xo ciwîyenê’ 

 

Gulere da zanayîş ke keyeyê aye surgunê Balikesîrî ameyo kerdiş û aye zî serra 1944î de surgun de ameya dinya. Gulere nê çîyan vat: “Dima ke qedexe werişt 9 serrî ra tepîya ma ameyî Kakberî. Ma şertê zehmetinan de banêk viraşt. La reya diyîne ma surgun kerdî. 38î de bi bahaneyê ‘leşkerî nêkenê sere wedarnenê’ ameyî qetilkerdiş û reya diyîne zî vatî ‘anarşîstî est ê’ û surgun kerdî. Mêrdeyê mi 38î dî û surgunê diyîne de ma ra hîna zêde tesîr bî. Çi sûcê me est o gelo? Kakber de qedexe wuşt ma ban viraşt la nika semedo ke zimistan o ma nêeşkenê şêrê. Semedo ke rayîr, awe û ceyran çin o. Ma hamnan eşkenê şêrê. Ma hesretê herra xo de yê. Ez wazenê agêra Kakberî. Ma surgun kerdî, ma qir kerdî. La me fek herra xo û ziwanê xo ra vera nêda.” 

 

‘Leşkeran dewe bombarduman kerdî’ 

 

Ane Guneşe zî dîyar kerd ke dimayê Terteleyê 38î, surgunê Kayserî ameyê kerdiş. Ane dîyar kerd ke bi serran Kayserî de ciwîyaya û dima ra ameya Hozat û wina vat: “Ma dew bi dewe gêrayî û agêrayî Kakberî. Tîya de ma surgunê diyîne dî. Vatî ‘tîya ra bivejîyê ma veşênenê. Şorişgêrî yenê tîya, şima hetkarî danî înan.’ Ma hacetanê xo girewt û ma vejîyayî. Leşkeran dew veşêna, bombarduman kerd. Dima ke Kakber vêşênayî ma ameyî tîya.” 

 

Ane qiseykerdişê xo yê peyênan de ard ziwan ke vera heme surgun, qetlîam û qirkerdişan fek dewa xo ra vera nêdayê û her îmkanêke de rayîrê înan reyde keweno Karberî. Ane dîyar kerd ke ê wazenê agêrî dewa xo û uca de biciwîyî û vat: “Kakber de ne awe, ne ceyran û ne zî rayîr est o. Vanê do bêrê la nêanê. Merdim coka ra nêeşkeno şêro. Dewlete wazena elewîyan çinî bikera.”