Başûrê Kurdistan de sûcên hemberê tutan zêde bîyo 

 

MERKEZÊ XEBERAN - Başûrê Kurdistanî de hemverê tutan de her tewirê sûcî zêde bîyê û rêxistinê heqanê merdiman, vera na rewşe de venga têkoşînî kenê. 

 

Her çend ke Başurê Kurdistanî bi mîrasê xo yê kulturê dewlemendî û tarîxê xo bêro zanayîş zî babeta heqanê tutan de problemê cidî yeno ciwîyayîş. Tutê ke herême de ciwîyenê, perwerdeyî ra heta weşîye heqê ziwanî ra heta xeylê babetê bînî probleman ciwîyenê û nêeşkenê xo biresnê nê heqan. 

 

Sûcê îstîsmarî yê hemverê tutan 

 

Yew sûcê hemverê tutan de îstîsmarê cînsî yo û Başurê Kurdistan de xeylê zêde bîyo. Vera nê sûcan de, hemverê şikdaran de cezakerdiş bi hawayêkê cidî ameyo zêdekerdiş, tehqîqatê bi tesîr û prosesê muhakemekerdişî yê bi tesîr kewto dewre. Cezaya ke seba kesê ke nê sûcan kenê yena dayîş, cezaya zîndanî ya giran ra heta cezaya giranî ya pere şino. La seba vernîgirewtişê nê sûcan û pawitişê tutan hema gamêke ke ganî bêro eştiş nêameyo eştiş. 

 

Emrê şenik de xebetnayîş 

 

Yew hetê bîn ê îstîsmarî emrê şenik de xebetnayîş o. Emrê şenik de xebetnayîş yew binpaykerdişê heqan yê tewr muhîm ê herême ra yo. Rêxistinê komelê sivîl, sebebê nê çîyî sînorkerdişê îmkanê perwerdeyî û ekonomî mojnenê û heto bîn ra zî herême de şerêk ke dewam keno babeta vatişî ya. STO bale ant serê rewşa perwerdeyî û weşîya tutê ke xebetîyenê û vanê seba vernîgirewtişê nê çîyî ganî îmkanê perwerdeyî bêrê zêdekerdiş, paştîdayîşê ekonomî seba keyeyan bêro dayîş û kontrolkerdişê cayê xebatî bêro zêdekerdiş. 

 

Emrê şenik de zewac 

 

Başurê Kurdistan de zewacê emrê şenik xeylê zêde yo û problemê ekonomî û kulturî vera no problemo pîl dewam keno. STO dîyar kenê ke na babete de ganî hişmendîya komelkî bêra zêdekerdiş û xoresnayîşê perwerdeyî yê tutanê kênayan bêro asankerdiş. 

 

Qanûnê bîyaye 

 

Başurê Kurdistan de derheqê heqê tutan de xeylê qanûnî ameyê qebûlkerdiş. Nê qanûnî babetê sey îstîsmar, xebetnayîş û zewacê tutan de cezayê giranî pêşnîyar keno. La seba ke nê qanûnî bi hawayêkê tesîrin pê nînê vernîya nê sûcan nîno girewtiş. 

 

Dimayê hêrişê DAIŞî yê hemberê Şengalî 

 

Serra 2014î de DAIŞ hêrişê Şengalî kerd û hemverê komelê Êzidî de binpaykerdişê heqan yê bi xovî ameyî kerdiş. Bi hezaran tutê ke ameyê remnayîş, yan sey kole ameyê rotiş û yan zî ameyê qetilkerdiş. Dimayê nê qewimîyayîşan her çend ke komelê mîyanneteweyî û rayîrberîyê herêmî seba paştîdayîşê êzidîyan û pawitişê tutan bikewê têgêrayîş zî hema bi seyan cinî û tutî destê DAIŞî de yê. 

 

Rêxistinê mîyanneteweyî vera sûcê hemverê tutan yê Kurdistanî, serê têkoşînê yewbîyaye yê bi mekanîzmayê paştîdayîşê komelkî û hişmendîye vindenê. Rêxistinê mîyanneteweyî sewbîna pawitişê tutan de hetê prosesê herême de sey gamêke muhîm ercneno.