Tanıklık ve toplumsal inşa

 

HABER MERKEZİ – Bask Ülkesi’nde savaş ve çatışmanın ardından yaşanan görüşme, çözüm ve inşa sürecinde kadınların deneyimi, hakikatin açığa çıkmasındaki tanıklıkları Kürt sorununun çözüm tartışmalarının yaşandığı bu süreçte yeniden gündemde.

 

PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın Kürt sorununun çözümüne ilişkin perspektiflerinin tartışılması ile birlikte sadece Kürdistan ve Türkiye’nin değil tüm dünyanın gündeminde. Dünyadaki çatışma süreçlerinin sona ermesinde kimi deneyimler de yeniden gündeme gelirken, kadınların bu süreçlere katılımları da yeniden tartışılıyor.

 

Dünya deneyimlerinden biri de Bask Ülkesi’nin mücadele deneyimi. Bask sorunu, İspanya'nın kuzeyinde yer alan Bask Bölgesi'nde, siyasi özerklik ve bağımsızlık taleplerine dayalı uzun bir çatışma sürecini ifade eder. Sorun, Bask Vatanı ve Özgürlük (ETA) adlı örgütün 1959 yılında kurulmasından sonra iktidarın saldırılarının yoğunlaşması ile çatışmalarla gündeme geldi. 20. yüzyılın sonu ve 21. yüzyılın başında, çeşitli siyasi reformlar, sivil toplum katılımı ve uzlaşma çabalarıyla Bask sorununun çözümüne yönelik önemli adımlar atıldı. Bu süreçte kadınlar, barış inşası ve toplumsal dönüşümde kritik bir rol oynadı.

 

Kültürü ve kimliği olan Bask halkı

 

Bask halkı, kendine özgü dili (Euskara), kültürü ve kimliğiyle farklı bir etnik grup olarak tanınır. İspanya’da Francisco Franco faşizmi (1939-1975) sırasında Bask kimliği ve dili baskı altında tutuldu. Bu durum, bağımsızlık hareketlerinin güçlenmesine zemin hazırladı. Kültürel hakların ve kimliğin korunması için verilen mücadelede birçok insan yaşamını yitirdi. 

 

Görüşmeler ve çözüm süreci

 

2000’li yıllarda başlayan müzakere süreçleri ve İspanya’nın demokratikleşmesi, çatışmanın sonlandırılması için zemin hazırladı. 2011 yılında ETA, silahlı mücadeleyi tamamen bıraktığını ilan etti. 2018 yılında ise örgüt kendini feshetti. Bu süreç, yalnızca siyasi aktörlerin değil, aynı zamanda sivil toplumun ve özellikle kadınların yoğun katkılarıyla başarıya ulaştı.

 

Kadınların rolü

 

Bask sorununun çözüm sürecinde kadınlar, geleneksel olarak ihmal edilen bir grup olmalarına rağmen barış inşasında aktif bir rol oynadılar. Kadınlar, çatışmanın çözümüne yönelik önemli sivil girişimlerde yer aldı. Özellikle kadın hakları örgütleri ve barış platformları, diyalog ve uzlaşma çağrıları yaptı. 

 

Kadınların yer aldığı örgütler, barış müzakerelerine cinsiyet perspektifini dâhil etti. Bask bölgesindeki travma ve şiddetin etkileriyle başa çıkmak için kadınlar tarafından topluluk temelli projeler hayata geçirildi.

 

İhlallere tanıklıklarını ortaya koydular

 

Barış sonrası dönemde toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik politikaların geliştirilmesine öncülük etti. Bask bölgesindeki kadınlar, özellikle şiddetin mağdurları olan ailelerin temsilcisi olarak sürece dahil oldu. "Mağdurların Sesi" gibi hareketlerde kadınlar, hem ETA hem de devlet kaynaklı insan hakları ihlallerine dikkat çekti. Bu tanıklıklar, sürecin daha insani, yüzleşme ve empatiye dayalı bir zemine taşınmasını sağladı.

 

Toplumsal uzlaşıyı güçlendirdiler

 

Kadınların liderlik ettiği platformlar, yalnızca çatışmaların sonlanmasını değil, aynı zamanda adaletin sağlanmasını talep etti. Silahsızlanma, affetme ve hesap verebilirlik gibi konularda aktif kampanyalar yürüttü. Kadınların barış süreçlerindeki görünürlüğünü artırarak toplumsal uzlaşıyı güçlendirdi.

 

Toplumsal barışın inşasındaki rolleri

 

Kadınlar, sadece çatışmaların sona ermesi değil, toplumsal barışın inşası için de aktif rol oynadı. Eğitim, psikososyal destek ve kültürel projelerle yerel toplulukları desteklediler. Kadınların öncülüğündeki hareketler, Bask bölgesindeki politikaların daha kapsayıcı olmasına katkı sağladı. Özellikle barış sonrası süreçte cinsiyet eşitliği daha fazla önem kazandı.

 

Toplumsal boyut kazandı

 

Son tahlilde Bask sorununun çözüm süreci, kadınların katılımıyla daha geniş bir toplumsal boyut kazandı. Kadınların öncülük ettiği girişimler, yalnızca şiddetin sona ermesine değil, aynı zamanda daha eşitlikçi ve kapsayıcı bir toplumun inşasına katkı sağladı. Bu süreç, çatışma çözümünde toplumsal cinsiyet perspektifinin önemini bir kez daha ortaya koyuyor. 

 

Yarın: Hakikat Komisyonu’ndan parlamentoya…