WAN - Leyla Ablukan behsa keda zarokan kir û diyar kir ku malbat ji ber kêmasiyên aborî neçar in ku zarokên xwe bi zorê bidin xebitandin û ev ne tenê pirsgirêkek takekesî ye, lê di heman demê de pirsgirêkek civakî ye jî.

 

Li gorî daneyên Meclîsa Tenduristiya û Ewlehiya Kar (Meclisa ÎSÎG), di 12 salên dawî de herî kêm 770 zarokên karker têkildarî kar jiyana xwe ji dest dane. Di 5 mehên pêşîn ên sala 2025'an de jî herî kêm 28 zarokên karker jiyana xwe ji dest dan. Kûrbûna xizaniyê li Kurdistan û Tirkiyeyê herî zêde bandorê li jiyana zarokan dike. Ji ber krîza aborî û nebûna çavdêriyê, ji ber zêdebûna karkeriya zarokan, gelek zarok ji mafê xwe yê perwerdeyê bêpar dimînin. 

 

Leyla Ablukan, endama Komeleya Jinan a Star a Wanê, derbarê mijarê de ji ajansa me JINNEWS'ê re axivî. 

 

'Pirsgirêkekî civakî ye'

 

Leyla Ablukan tekez kir ku mafê zarokan ê perwerde, lîstin, pêşketin û tenduristiyê di nav mafên mirovan ên herî bingehîn de ye û diyar kir ku yek ji sedemên sereke yên keda zarokan kêmasiyên aborî ne û wiha bi lêv kir: "Yek ji sedemên herî girîng ên ku zarok di temenê ewqas ciwan de dibin karker ev e ku dahata malbatên wan kêm e. Bi taybetî li hin herêman, hem malbat û hem jî zarok ji hêla psîkolojîk ve neçar in ku xwe wekî çîna karker bibînin. Ji ber derfetên perwerdehiyê yên kêm, zarok di temenê pir ciwan de dikevin nav kar. Ev rewş ji pirsgirêkên pergala perwerdehiyê derdikeve û ji bo pêşeroja wan xetereyên cidî çêdike. Keda zarokan ne tenê pirsgirêkek takekesî ye, lê di heman demê de pirsgirêkek civakî ye jî."

 

'Divê malbat ji hêla aborî ve werin xurt kirin'

 

Leyla Ablukan diyar kir ku kuştinên zarokan bi taybetî di sektorên çandinî, pîşesazî û înşaetê de pir in û diyar kir ku sedema sereke ya vê rewşê çavdêriya nebaş e û wiha axivî: "Divê çavdêrî û cezayên cidî li ser cihên kar ên ku zarok lê dixebitin werin sepandin. Zarokên biçûk ji bo dagirtina valahiya kar têne xebitandin û neçarî karên ku divê nekin têne kirin. Di pergala perwerdehiyê de, zarok, her çend heta radeyekê be jî, bi rêya dibistanên pîşeyî têne tevlî çîna karker dibin. Ji bo pêşîgirtina li vê yekê, divê hem pergala perwerdehiyê û hem jî teftîş werin baştir kirin. Divê malbat ji hêla aborî ve werin xurt kirin. Ji ber krîza aborî û xizaniyê, malbat neçar in ku zarokên xwe neçar bikin ku bixebitin û zarok jî xwe mecbûr dibînin ku piştgiriyê bidin malbatên xwe. Ji ber vê yekê, divê hemî rêxistinên nehikûmî û civak bi tevahî dengek xurt li dijî keda zarokan bilind bikin."

 

Ji bo zarokan pêşxistina polîtîkayan

 

Leyla Ablukan diyar kir ku divê rêzikname ji bo pêşîgirtina li keda zarokan werin bicîhanîn û rewşa heyî bi polîtîkayên hikûmetê ve girêdayî ye û got: "Keda zarokan li dibistanên navîn ên pîşeyî zêde dibe. Zarok ji pola yekem ve dev ji dibistanê berdidin, hewl didin ku pere qezenc bikin û ji perwerdehiyê dûr dikevin. Piştî ku hinekî pere qezenc dikin, bi tevahî berê xwe didin qezenca darayî. Malbat amade ne ku vê yekê qebûl bikin û zarok jî xwe mecbûr dibînin ku wisa bikin. Pêdivî ye ku hikûmet di vê mijarê de polîtîkayan pêş bixe. Bi rastî jî zarok hewce ne ku tenê li ser perwerde û nivîsandinê bisekinin."

 

‘Divê her zarok biçe dibistanê'

 

Leyla Ablukan tekezî li ser pêwîstiya piştgiriya darayî ji bo malbatan kir û girîngiya mecbûrîkirina perwerdehiyê ji bo zarokan heta temenekî diyarkirî kir û wiha dawî li axaftina xwe anî: "Kampanyayên hişyariya civakî dikarin werin lidarxistin. Rêxistinên nehikûmî û polîtîkayên hikûmetê dikarin li ser çawaniya têkoşîna li dijî keda zarokan hevkariyê bikin. Divê her zarok biçe dibistanê, bilîze û xeyal bike."