VAN -  Pandemi sürecinde üç ay boyunca kapalı kalan işyerlerini ayakta tutmak ve geçimlerini sağlamak için kredi çekmek zorunda kalan esnaf, şimdi krediyi nasıl geri ödeyeceğini düşünüyor.

 

Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkarak tüm dünyaya yayılan koronavirüs salgınında Türkiye’de vaka sayısı 198 bin 613’e, yaşamını yitirenlerin sayısı ise 5 bin 115’e yükseldi. Pandemi sürecinde hem işsiz kalanlar hem de işyerlerini açamayanlar ekonomik sorunlarla yüz yüze bırakıldı. Salgın nedeniyle esnaf için kamu bankaları tarafından kredi açıldı. Esnaf kredisinin reklamları, sahada aynı boyutta karşılık bulmadı. Ayakta kalabilmek adına hem bankalardan hem de elden borç alan esnaf, bu borç yükünün altından nasıl kalkacağını düşünüyor.

 

‘Yaramıza merhem olmadı’

 

Van’ın İpekyolu ilçesi esnaflarından Özlem Salaz Demir, işletmesinde beş kadına da istihdam alanı sağlıyor. Pandemi döneminde kadınlar olarak ağır bir yükümlülüğü aldıklarını söyleyen Özlem, ekonomik krizden kaynaklı işletmeciliğin daha çok zorlaştığını belirtiyor. Özlem, “5 kadınız ve hepimizin evimize ekmek götürmesi gerekiyor. Pandemi sürecinde hiçbir destek görmedik. Devletin vermiş olduğu geri ödemeli krediyi çektik fakat bu da yaramıza merhem olmadı. Kredi düşük bir meblağ” diyor.

 

‘Bir türlü toparlanamıyoruz’ 

 

Bu süreçte psikolojik ve ekonomik anlamda yıpratıldıklarını dile getiren Özlem, yanında çalışan beş kadın ile pandemi sürecinde dayanışmaya çalıştığını ifade ediyor. Özlem, geçen yıl haziran ayında en az 50-60 müşteriyle görüşme alırken bu dönem hiç iş yapamadıklarını kaydederken, “İnsanlar önünü göremiyor, ne yapacaklarını bilmiyorlar. Belirsiz bir süreç yaşıyoruz. Günde en az üç defa dükkanı komple dezenfekte ediyorum. Bu malzemeler dahi benim cebimden gidiyor. Benim ödemem gereken BAĞKUR, vergi ve kiram var. Hep borç yaparak ödemek zorunda kalıyorum. Açıkları bir türlü kapatamıyorum. Devletin küçük esnaflara bireysel krediyi en azından biraz daha ötelemesi veya hibe etmesi gerekiyor” sözlerine yer veriyor.

 

‘Hem kredi borçları hem elden borçlar var’ 

 

Yaklaşık 7 yıldır esnaf olan ve ailesini geçindiren Halime Ölmez de üç ay boyunca faturaların biriktiğini dile getiriyor. Kredi çekmeye mecbur kaldığını ifade eden Özlem, “Bireysel kredi başvurusunda bulunarak evin ve dükkânın kirasını ödemek, sıfırdan dükkan malzemesi almak zorunda kaldım. Şimdi tek düşündüğüm elden borç ve kredi borçlarını nasıl ödeyeceğim. Tüm esnaf çok zorlandı. Hiçbir şekilde destek almadık” diyor.

 

‘Aldığımız malzeme kazancı geçiyor’

 

Kale Mahallesi’nde 8 yıldır tandır evinde ekmek yapan Makbule Selçuk ise ekmeklere yoğun ilgi gösterilse de ekonomik olarak zorlandığını söylüyor. “Kazancımızdan daha fazla malzeme almak zorunda kalıyorum. Un, tuz, şeker, odun ve temizlik malzemeleri ve daha sayamadıklarım var” diyen Makbule, 5 çocuk ile geçinmeye çalıştığı bugünlerin çok zor olduğunu ifade ediyor.