Rojda Aydin

 

SÊRT - Cinîyê taxa Sîweqî ya Sêrtî semedê ke debera xo bikerê fabrîkayê gozan ra anê, şiknenê û bi pereyêke kêm reyke bîn fabrîkayê agêrenê. Cinîyê ke torbeyêke gozî bi 9 TL şikinenê, dîyar kerdî ke kar zehmet o la heqdestê ma erjan o.

 

Tirkîya ke krîzê ekonomîye vejîya qil û pandemî zî bi ser de ame xeylêk kesî kar ra ameyî eştiş û hîn kesî zî nêeşkenê bixebityê. Nê krîzî ra tewr zêde cinî tesîr bî. Cinîyê ke kar nêvînenê û keye de manenê bi kedêke erjan siba heta şan de bi karê ke kargehan ra gênê û anê keye hewl danê debara xo bikerê. Cinîyê ke taxa Sîweqî yê Sêrtî zî ê cinîyê ke keye de xebityenê yê. Nê cinî torbeyê gozan fabrîka ra gênê û dimayê ke şikinenê reyke bîn erşawenê fabrîka. Cinîyê ke verê keyeyê xo de nişnenê ro, heta şan de torbeyêke gozan bi 9 TL şikinenê. Cinîyan dîyar kerd ke ê bi kedêka erjan xebitênê la mecbûrê ke debara xo bikerê.

 

Maşallah Ozalp (50), dîyar kerd ke ê dewa Zivingî ya girêdayê Dihê pîl bîya û wexto ke dewe de bîya bi pesdewarî debara xo kerdê. Maşallahe vat ke serrê 90an de semedo ke dewa înan ameya wêrankerdene pêwa keyeyê xo dayê Sêrtî û vat: "Ma dimayê ke ameyî nê ca, ma xeylêk zehmetî ant û pêwa nê ma cuyêka newe awan kerd. Wexto ke ma dewe de bî ma ra vatêne, yan şima do bibê qorîcî yan zî şima do dewe terk bikerê. Ma dewe de bi citkarî û pesdewarî debara xo kerdêne. Dimayê ke ma ameyî bajar kar çinbi. Dima ra mi zî dest bi karê şikinayîşê goz û fistiqan kerd. Semedo ke tutê mi pêro qij bî, ez mecbûr xebityaya. Bi 24 serrî yo ma ameyî Sêrt. Semedo ke kar çin o ma nêeşkenê debara xo bikerê. Coka pêro tutê mi nika betal ê. No semed ra ez wazena keyeyê xo rê bibî hetkar û ez şina fabrîka ra gozan ana û şikinena."

 

'Ma bi kedêka erjan xebityenê'

 

Maşallahe, dîyar kerd ke 20 serrî yo şikinayîşê gozan kenê û vat: "Ma torbeyêke gozan bi 9 TL yê şikinenê. Her roje serê sibayî makîneyêke torbeyê gozan fabrîka ra yena taxe û ma her yew xo rê torbeyêke gênê û şikinenê. Taxe de pêro cinîyê keyeyî nê karî kenê. Gozê ke ma serê sibayî gênê, roja bîn yenê benê. Pereyê gozanê ke ma şikinenê di mengan ra yew danê ma. Ma verê torbeyê gozan 5 TL şikinayîne û nika zî bîyo 9 TL. Hîn kesî di mengan 50 torbe yan zî yê ke qelebalix bê 100 torbeyan ancenê. Ma hamnan û zimistan pêro nê karî kenê. Şikinayîşê gozan zî zehmet o. Tay şikinenê, tay qaşil ra kenê. Gozê ke baş bê, leze şikinê. Ma kakilê gozan zimistanî xo rê kenê soba. Ma zaf bi erjan xebityenê. Ma rojê tîjî û varanî de taxe de nişnenê ro û gozan şikinenê. Ez û keyeyê xo ma pîya nişnenê ro nê karî kenê. Reyan zî cîranî yenê hetkarîya mi."

 

'Ma û cîranê xo hetkarîya yewbînan kenê'

 

Ayşe Eksîk (64) zî vta, aye zî bajarokê Findikî yê qezaya Basayê Şirnexî ra ya, semedo ke qoricitî nêkerê wareyê xo terk kerdê û vat: "Dewlete waştêne ma bibê qorîcî. La ma qebûl nêkerd û ma ameyî tîya. Her roje gule veradayîne dewe û pêro heywanan kiştêne. Bi 23 serrî yo ma ameyê Sêrt de bi ca bîyê. Tîya çimeyê debare çinbi. Ma bi xeylêk zehmetîyan êdî êdî bi ca bî. Bi 20 serrî yo ez nê karî kena. Ma her roje taxe de verê berê xo de nê karî kenê. Wexto ke ma gozan şikinenê paşta ma dejena, dest û engiştê ma benê birîn. Nê gozî Mersîn ra yenê. Gozê ke yenê anê taxe û ma zî şikinenê. Ma mecbûr ê nê karî bikerê. Semedo ke kar çin o, tutê ma nêxebityenê. Ma cinîyê keyeyî nê karî kenê. Di mengan ra reyke pereyê ma dnaê. Hende kedêka girane rê pereyêko danê ma zaf tay o. Keda ma çin vînenê. Wa heqê keda ma nêdê."