Rojda Aydin

 

ŞIRNEX - Dewê Qilebanî de awbendê ke ameyê viraştiş, cuya dewijan zehmet kenê û zîyanê înan binê awe de verdayê. Dewijan ra Behîye Ozer ke reaksîyon ramojna, dîyar kerd dewe înan reyke semedê qorîcîtî û reyke zî semedê awbendî ameya vengkerdene. Behîye dîyar kerd ke herra Kurdistanî bi zanabîyayîş yena texrîbkerdene.

 

Sazgehê Karê Awe ya Dewlete (DSÎ), 2009ine ra heta nika mabêne gelîya Şirnex û Colemêrgî bi pêroyî 11 awbendî viraştê.

 

Semedê awbendê ke dewan de ameyê viraştene, ekolojî zirarêko pîl dîyo. Nê herêmê ke bi pesdewarî debara xo kenê û tewir bi tewir heywanî estê, bi seyan darî ameyê birnayîş û sewbîna xeylêk zîyanî zî êdî nêeşkenê bêrê ramitiş. Semedê ke awbendî 10 kîlometreyan ra yew ameyê viraştene, çirrî zî ziwabîyayîşî dir rî bi rî mendî. Na rewşe tesîrê serê dewijan de kerd. Semedê xeylêk dewê ke binê awe de mendî, rayîrê dewan ameyî vurnayene. Xebata awbendan hema zî dewam de ya. Bi desan kepçeyî koyan kolenê û sebebê nê zî bi seyan darî ameyê birnayîş.

 

Nê dewê ke awbend ameyo viraştiş, Dewa Ziravgî ya ke awbend ame viraştiş û zafê dewe binê awe de mendo ya û xeylêk darî zî ameyê birnayene. Awbendo ke ameyo viraştene zî semedo ke terek gênayo dêsê ci û awe terekan ra erzena û awe qeraxê awbendî ra yena. Awbendo teriknaye cuya roniştixê herême keno xeter.

 

'Cuya ma tehluke de ya'

 

Behîye Ozer ke herême ra ya wina vat: "Verê rayîr dewe ma ra derbaz bîne. La semedê awbendî rayîrê tîya ame padayîş û rayîrêke newe ame awankerdene. Semedo ke rayîr ame padayîş, erdê ma heto bîn yê awbendî de mend. Ma rayîrê bînî ra şênê û no zî rayîrê ma dûr keno. Heta ke ma şinê mîyanê erdê xo û yenê saetêke derbaz beno. Nika awbendê Încelerî terekyayo, cuya ma pêrûne kerdo binê tehluke. Vanê awbendê tîya menga teşrîna peyêne do vera bidê. Ma bi tersê eke awbend bi rijyo, ma do binde bimanê ciwîyenê. Dewa ma serranê 90ine de semedê qorîcîtî amebî vengkerdene û 98ine de reyke bîn zî semedê awbendî ameye vengkerdene. Serrê 90an de semedê qorîcîtî nika zî bi awbendan wazenê, dewa ma çin bikerê. Herra Kurdistanî bi zanabîyayîş yena texrîbkerdene. Semedê nê awbendan ma mîyanê endîşeyan de yê."

 

'Meydanê ma yê cuye ameyo çinkerdene'

 

Sewbîna tena semedê awbendê ke ameyê viraştiş ney, semedê ocaxê maden û xîzî ke herême de yenê viraştene, cuya roniştixê herême tehluke de ya. Herême de semedê awbend û ocaxan teqnayîşê ke yenê kerdene, wexto varan vareno beno sebebê hezazî. Nê dewê ke hezaz înan de virazîyeno dewa Nêrwehe ya. Semedo ke varano zêde serra 2019 de bi, hezaz virazya yo. Netîceyê hezazî de 6 keyeyî tewr zêde binê herra tehsikêne de mendê. Cinîya ke nêwaşt nameyê aye bêro dîyarkerdene ke reaksîyon vera awbendê ke ameyê viraştene de wina vat: "Cuya ma binê tehluke de ya. Wextê viraştişê awbendan de dînamît ameyî teqnayîş. Semedê nê zî wexto ke varan vareno, hezaz virazîyeno. Cuya ma tîya binê tehluke de ya. Cuya ma her het ra ameya astengkerdene. Wareyê ma yê cuye, ameyê çinkerdene. Verê ma tîya demêko kilm de eşkayîne şêrê mîyanê erdê xo. La nika rayîrê ma padayê û derg kerdê. Heta ke ma şinê xeylêk dem derbaz beno. Têkilîyê ma bi dewê bînan dir birnayê."