Sema Çaglak

 

AMED - Îdarekarîya Komeleya Heqê Merdiman ya Cizîrî Evîn Cûma dîyar kerd ke nika hemverê şarê herême de şerê awe yeno kerdene û vat: "Birnayîşê awe sucê merdimayî yo û qanûnê mîyanneteweyî yenê binpaykerdene. Awe sey çekî vera şarî xebitnenê. Ganî vera nê sucî raya umumî bêveng nêmano."

 

Goreyê pêkerdişê serra 1987imne mabêne Enqere û Şamî de ke ganî 500 metrekabik awe xulekekî de bireso herra Sûrîye la dewleta Tirkî nê nêkena. Tirkîya serra 2017ine û tepya ra bi sîstemê awa Çemê Firatî birnena. Çemî Firatî sey polîtîkayêk şerî hemverê Vakur û Rojhelatê Sûrîye yeno kerdene. Kêmbîyayîşê sewîyeya awa Çemê Firatî, bi milyonan roniştoxê herême keno mîyanê endîşeyan û tehlukeyan. Sazgeh û rêxistinê sivîlî veng da raya umumî û Neteweyê Yewbîyaye (NY) kerd ke hemverê polîtîkayê awe ya ke teda şarî kerd, aya bê. Derheqê babete de Îdarekarîya Komeleya Heqê Merdiman ê Cizîrî Evîn Cûma ajansê ma rê qisey kerd.

 

Evîne wina qal kerd: "Wextê şerê Sûrîye dest pêkerd, binpaykerdişê tifaqî zî dest pêkerd. Bi taybet 2014 de heta nika bi des rey awe ameye birnayene. Tirkiye û Sûrîye de serê babeta Çemê Firatî serra 1987ine de protokolêk ame îmzakerdene. Goreyê nê protokolî awe ke Çemê Firatî semedê Sûrîye bêro şawitene, do sanîye de 500 metrekare awe bêro şawitene. Sewbîna kêmbîyayîşê awe ra xeylêk zîyan û baxçe û bostan wişk bî. Heto bîn ra varan zî kêm bîyo. Yanî ma eşkenê  vajê ke xeylêk cayî binê tehluke de yê."

 

'Tirkîya şerê awe kena'

 

Evîne dewam de wina vat: "Ma êdî vînenê ke Tirkîya şerê awe kena. Şerê teyşanî û vêşanî vera şarî kena. Bi taybetî bajerokê Hesekî û nêzdîyê nê şaristanan awe yen abirnayene. Tena Sûrîye eynî wextî de bi çemê Xabûrî zî eynî probleman ciwîyena. Yanî bi tena rayîrê îşxalkerdişî de nêeşkenê çîyêk bikerê, coka hîna zaf teda serê şarî de bi hawayêke bîn kenê. Na rewşa birnayîşê awe zî vera şarî yena kerdene."

 

'Tirkîya awe sey çek xebitnena'

 

Evîne dewamê qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke Tirkîya bi helwestê xo qanûnê Pêkerdişê Mîyanneteweyî bin pê keno û wina vat: "Şar bi qirkerdişî ra derbas beno. No zî sûcê merdimayî yo. Awe sey çekêk vera şarî xebitnenê. Çîyo ke Tirkîy akena suc o. Eke nê sucê ke yenê kerdene hetê hukmetê Sûrîye û Iraqî ra şêra dadgeha mîyanneteweyî. Sewbîna ganî şar û sazgehê heq û merdiman, çalakgerê heqê merdiman û heme kesî vengê xo berz bikerê. Dinya pêro vînena ke awe çemî senîn ameya birnayene, şar rewşêke senîn de yo. Xora îşxalkerdiş û qirkerdişê şarî verê çimanê dinya de virazya la heme kesî çimê xo girewt. La kesê ke heqê merdiman pawenê ganî çîyê ke yenê kerdene qebulnêkerê. Şar bi tehluke dir rî bi rî yo."

 

'Ganî hemverê nê sucî bêveng nêmanê'

 

Evîne tewr peyîn wina vat: "Vatişê mi kesê ke serê nê problemî de sey fermî vindenê, wa goreyê wezîfeyê xo têbigeyrê. Sewbîna komeleya heqê merdiman ê mîyanneteweyî zî ganî bêveng nêmano. Semedê ke cuya bi milyonan însanan binê tehluke de yo. Pêwa kiştişê nika zî bi rengêk bîn hêrişê şarî kenê. Lazim o ke destûr nîno dayene ke şar bi wehşetê dewleta tirkî dir rî bi rî bimano."