Sema Çaglak

 

AMED - Cinîyê ke şinê dayîşûgirewtiş menga Ramazanî de destveng agêrenê. Cinîyan dîyar kerd ke eke nêeşkenê welat ray berê, wa înan tewr zêde perîşan nêkerê û fek îqtîdarî ra vera bidê.”

 

Her ke şino krîzê ekonomî ra welatijî bêzar benê û hemverê vayî de hêrsê înan vera îqtîdarî zêde beno. Îqtîdaro ke rewşa welatijan rê xo korr û kerr kerdo, bi mehnayê cîya cîya hewil dano ke babeta krîzê ekonomî rojeve ra vejo. Goreyê dayeyê ke hetê Merkezê Cigêrayîşê yê Konfederasyonê Sendîkayê Şorişgêr (DÎSK -AR) seba keyeyêk 4 kesî sînorê vêşanî bîyo 4 hezar û 927 TL, sînorê feqîrî zî bîyo 16 hezar û 52 TL. Enflasyonê serran o se ra 76,39 zêde bîyo.

 

Cinîyê Amedî ke hemverê zêdebîyayîşê vayî zêde yeno kerdiş reaksîyon ramojnayî, dîyar kerdî ke welatî seba krîzê ekonomî demo ke şinê dayîş û girewtiş destveng agêrenê keye.

 

‘Ma êdî nêeşkenê hilm bigîrê’

 

Ayten Koç (65), dîyar kerd ke bi meaşê teqawîtî tu lazimîyê xo nêeşkena bi ca bîyaro û vat: “Ez ne eşkena faturayanê xo bidî ne zî eşkena dayîş û girewtiş bikerê. Nika faturayê min ê gazî 710 TL ameyo. Mi hende nêxebitnabi la zêde ame. Eke ma goşt bigîrê ma nêeşkenê hakan bigîrê. Eke hakan bigîrê, nêeşkenê şit û pênir bigîrê. Kirayê keyeyê mi 1500 TL vetê 2000 TL. Ez 250 TL aîdat dana. Hetêk bîn ra zî faturayê sey yê bînî yenê estê. Ez meaşê teqawîtî gêna û no zî qîm nêkeno. Ma êdî nêeşkenê hilm bigîrê. Wayîrê keyeyî vano, keye ra vejî. Ez o senîn vejî. Seba ke ez vejî, ganî pereye mi qîmê mi bikero, pereyê depozito lazim o. Ez nê emrê xo de se bikerî nêzana. Ne eşkena şekir bigîrî ne zî rûn. Vanê ke rûn mexebitnê la ma senîn werd amade bikerê. Tena ez ney, her kes na rewşe de yo.”

 

‘Krîzê ekonomî serê psîkolojîyê ma de zî tesîr keno’

 

Nûpelda zî wina reaksîyon ramojna: “Merdim wazeno ke zerrîya keyeyê merdimî çi wazeno bigîro la qîm nêkeno. Her çî xeylêk vay o û hetê psîkolojî de zî tesîr serê merdimî de keno. Bi çend serrî yo ez nêeşkena çîyêk bigîrî. Ma bi cebê veng şinê marketan. Xurmayê ke menga remezanî de ganî serê heme sifreyan de bibê, nînê girewtiş. Mi kulmêk xûrma girewt 50 TL. Nêweşîya roqelayan mi dir esta. Ganî ez werdê bi proteîn biwerî. La lîtreyê şitî 10 TL yo. Xora hak û pênîr nîno girewtiş. Êdî ma goşt zî tena qesab de vînenê. Vanê ke Tirkîya welatêk hetê citkarî de dewlemend a. La ma nêeşkenê nan bigîrê.”

 

‘Wendekarî vera wendişî xebityenê’

 

Wendekar Fatma Îlver zî dîyar kerd ke wendekarî krîzê ekonomî ra xeylêk zêde tesîr benê û vat: “Her çî xeylêk vay o. Çi heyf êdî wendekarî vera wendişî ekonomî fikrîyenê û seba ke debara xo bikerê xebityenê. Ez hem wanena hem zî xebityena. Seba ke wendekaran dir paştdayîş çin o. Wendekarî ciwanîya xo nêeşkenê bicîwîyê. Hêvîya înan ameyox rê nêmend o. Game eştiş zî bi pere ya. Ganî seba krîzê ekonomî çareserîyêk bêro vînayîş.”

 

‘Bûtçeyê ke bidê welatijan seba şerî yeno dayîş’

 

Elîf Yilmaz zî wina vat: “Ez seba unîversîte xo amade kena la seba nê krîzî senîn bixebityî nêzana. Seba ke ne eşkena şêrî dersxaneyêke ne zî eşkena lazimîyê xo kitaban bi ca bîyarî. Keyeyê min zî nêeşkeno lazimîyê min ê perwerdeyî bi ca bîyaro. Ma êdî tersenê ke şêrê  marketan. Bi mehnaya şerî, vayîye her çî zêde kenê. Butçeyê ke bidê welatijan seba şerî yena dayîş. No rast nîyo û heme şar nê polîtîkayan ra haydar o. Êdî bes o.”

 

‘Êdî bes o’  

 

Emîne Abdu zî wina bale ant serê krîzî: “Mêrdeyê mi astengdar o û meaşê ey yê astengdarî esto. Ê meaşî ganî ma pê lazimîyê ci bixebitnê la seba krîzê ekonomî ma pê lazimîyê keyeyî xebitnenê. Xora no zî qîm nêkeno, her çî xeylêk vay o. Ma verê ra rûnê ke bi 40 Tl bi girewtêne nika bîyo 150 TL. Keyeyê ma de di nêweşî estê. Ez seba nê krîzî nêeşkena biewnî înan ra û coka xeylêk xemgîn bena. Ma pênir û nan zî nêeşkenê bigîrê.”