Birêz Aysele wexto ke agêra zîndan û çîyê ke cuya reyna reyna fikirîya û vatêne, 'Gelo merdimêk çend rey mireno?..’ Birêz Aysele merdişê dayika xo de xo sûcdar kerdêne û vatêne, 'Mi aye tena verda, ez verê ci de nêbî, mi vatişê aye ya peynî nêşinawit’..”

 

*Leyla Guven

 

Gelo merdimêke çend rey mireno? Welatê ke hîmê ci serê înkar û yewpawitişî awan bîyo; bi nasnameyê kurd, dêrsim, elewî, cinî, muxalîf, femînîst û siyasetmedarê ci cuya mimkun bo? Belê birêz Aysele waşt nê biser bikero, seba nê xeylêk hewl da. Bî şahidê dejê dayîkêke, serewedaritişê ci, hewar û qîrayîşê dayîkêke. Birayê ci Aytekîn îşkence de ame qetilkerdiş. Dejê dayika xo fam kerdibi ke tu çîyêk sey verê nîyo. Seba dejê dayîka xo kêm bikero êdî tewr zêde nêzdîyê ci bî. Her tim vatêne, ‘Dayê biewne ez esta ez verê to de ya’. Kam zano belkî zî meslegê avûkatî seba zerrîya dayîkê bînan nêveşo, tercîh kerdibi. Waştêne ke problemê kurdî bêro çareserkerdiş û merdişê bîn nêvirazîyê, her kes azad bciwîyo. Seba nê buroyê Huqûqî yê Asrin de xebate kerdêne. Bi birêz Ocalanî dir pêvînayîş kerdêne, sîyaset de aktîf, bi hawayêke mutevazî û samîmî bi ferasetêke bi metod têkoşîn kerd.

 

Birêz Aysele çîyê tarîxî ke şarê ma kerdê zanayîne. Serewedaritişê Dêrsim, Agirî, Zîlan, Mereş, Çorum, zîndanê Amedî û xeylêk qirkerdişê bînî goşdarî kerdibi. La pêwa heme qirkerdişan zanayîne, waştêne bi metodê demokratîk problemî bêrê çareserkerdiş. Vatêne, ‘Qet nêbo ma seserra 21ine de yê, ganî ma dejan kêm bikerê’. Sîyasetê demokratîke de israr kenê, her tim hêviya ci bî. Her tim vatêne, ‘gelo ma ça de kêmî kerd’ û xo sûcdar kerd. Heme prosesê pêrodayîşî yê dinya cigêrayîş kerdib. Zanayîne ke heme şer û pêrodayîşê netîceyî de bi çareserî û muzakere encam bîyê. Seba nê hêviya ci her tim gane bî. Qerar û israrê xo her tim nîşan da.

 

Yê ke nê israrê çareserî dîyî seba îmkanê çareserî werte ra wedarnê, kewtî hewldayîşan. Îqtîdarê faşîst yê AKP-MHPyî de tarîxê xo reyna kerdibi. Versiyonê hemdem ê qirkerdişê se serre tarîxê komare 20 serrê peyîn de bi hacet û teknolojîyê newe ame ciwîyayîş. Amancê înan oyo ke hêviya seba aştî û çareserî bêro çinkerdiş. Seba nê Gever de erd de derg kerdî û vatî, "Şima do hêza Tirkan bivînê".

 

Kurdan xo vîr ra nêkerd

 

1938ine de Dêrsim de merdimî şikeftan de bi gane ameyî veşnayîş, 2016ine de bodrumê Cizîre de kurdî bi eynî hawa ameyî qetilkerdiş. 1943 de Wan de 33 kurdî ameyî vilakerdiş, 2011ine de Roboskî de 34 kurdî bi bombeyan ameyî parçekerdiş. Mereş, Çorum, Sêwas de çîyê ke ameyî ciwîyayîş; Sûr, Nisêbîn, Şirnex û Gever de ameyî ganekerdiş. Îşkenceyê zîndanê Amedî de ameyî ciwîyayîş, ewro Îmrali û heme zîndananê bînan de dewam keno. Darbeyê  2yê Adara 1994 de hemverê parlamenterê DEPî ame kerdiş 4ê teşrîna peyêne 2016ine de parlamenterê HDPyî ame kerdiş. Yanî îqtîdarê faşîst yê AKP-MHPyî çîyê vîyarte de amebî ciwîyayîş serê neslê ciwanan de kerd.

 

Yewin endîşeyê aye dayîka aye bî

 

Darbeyê siyasî yê 4ê teşrîna peyêne yê hemverê HDPyî de birêz Aysele tepiştî. Bêguman yê sîyasetê kurdî kenê, zîndanan ra zêde xerîb nîyê. Zîndan cayê diyîn ê siyasetmedarê kurdan o. La yewin endîşeyê Aysele dayîka aye bî. Soz dabi aye, vatibi ez to tena  nêverdana. Weşîya dayika aye baş nêbî. Dayika aye nêeşkayîne bêro pêvînayîş. Seba ke mahkumê kursiya bi tekel bî. Birêz Aysele hemverê nê hewl dayîne hîn xover bido la xebera mergê dayîka xo girewt. Reyna xo sûcdar kerd. Vat, "Mi aye tena verda, ez verê aye de nêbîya, mi vatişê aye ya peynî nêeşnawit.” Bi paştdayîşê embazanê xo ameye serê xo û seba cenaze şî goristan.

Xeylêk aciz bî. Her tim vatêne, dayika mi û hêsiran varnayîne. Demê kar û barê definkerdişî de, faşîstan dorê goristanî girewt. Seba ke aye na rewşe nêvîno ma hema aye kerd wesayît. Seba ke leşkerî verê ci de niştibî ro, ma nêeşka destê ci bigîrê. A mebêne de faşîstî nêzdîyê ma bîbî û heta ke vengê înan berz bîne, qîrayîne û heqeretê giranan kerdêne. Pêwa pêro hewldayîşê ma, lînçkerdişê ma rê zemîn amade kerdî.

 

‘Gelo do merdimêk çend rey biqîro’

 

Pêwa heme hewldayîşê ma vatişê, "Ma cenazeya terorîste nêwazenê. Şima şêrê ma do vejê bierzê verê kutikan” şi goşê Aysele. Wexto ke veng şi, vejîya teber û heta ke veng ci ra vejîya qîriya; "Vejê dayika mi ez nêeşkena aye tîya verdî” û o wext tu hêviya cuyêke têduşt, çareserî û aştîye bi rîyê Birêz Aysele de nêmendibi. Seke êdî çîyêk zerrîya ci de bêro başkerdiş nêmendib. Dayîka Hatun gor ra ameye vetiş, reyna kerdî ambulanse. Cenaze berdî Dêrsim. Ma zî bi Birêz Aysele dir şî keye. Demo ke ma şî keye, Aysele destê xo da serê heme eşyanê dayika xo û vat, dayê ez wayîrê cenazeya to nêvejîyaya, no dejêk senîn o. Bi saetan berma. Birêz Aysele agêra zîndan û çîyê ke cuya reyna reyna fikirya û vatêne, "Gelo do merdimî çend rey bimirê".

 

Dimayê nê heme çîyê ke ameyî ciwîyayîş dima Birêz Aysele teşîsê demansî ame dayîş. Hetê bi hîsgêr û cinîyan seba Aysela ma, ganê ma, seba ke înfazê ci bêro taloqkerdiş û teber de bêro dermankerdiş kampanya dayî destpêkerdiş. Ez heme kesê ke paştdayîş danê kampanya silam kena. Nê hewldayîşî zaf bi erj ê. Heto bîn ra zî ez zana zindanê bi vîrardişê Sakîne, Kemal, Hayrî, Mazlum û Semayan pirr o; yan zî cografyaya ke her cayê ci pirrî dej a? 

 

Seba Aysele ca de yo? La bawer a êdî tu manaya cayêk seba ci nêmendo. Eke sey verê sohbet bikerdêne, do bivatêne "Şima nê kesê ke bi dayika mi, bi mi dayî antiş çi merhemet pawenê? Ez çîyêk înan ra nêwazena”. Wa şaş nêro famkerdiş, na kampanya xeylêk bi mana ya. Tena vana ke; Werrekna ma demê ci de mudaxaleyê hîn çîyan bikerdêne! Do barê Aysele wina giran nêbîne. Pêwa her çî ma bi metodê "hêvî serkewtişî ra erjayeya" têgêrenê, her ware de têkoşînê xo kenê.

 

Embaza min a weşik Aysele… 

 

Werrekna her kes biqasê Birêz Aysele wayîrê ked û hewldayîşî bibayîne. Hemsereka pêroyî ya ewil a partiya ma û tevgerê cinîyan, yew parlamentera cinî ya yewin yê xoser ke kewtî meclîs, yewin avûkata cinîya Baroyê Huqûqê ya Asrinî, embaza min a weşike emrê xo yê ciwan de xeylêk serkewtişî bica kerda Aysele… Ez wayîrê hêvîya ke vejîya teber û derman biba û do reyna seba şarê ma xeylêk çîyan bikera. Ma bi zerrî û ganî hêvî kenê ke demêk nêzdî de bireso weşîya xo…”

 

*Zîndanê Tîpê T yê Elezîzî