Oznur Deger

 

ANQARA - Tepişteya sîyasî Rîhan Kavak Ozbek 6 serrî yo zîndanê Cinîyan ê Sîncanî de tepişte ya û bi rîskê kanserî dir rî bi rî yê. Rîhane ke cuya ci bi têkoşîn derbaz bi, nê 6 serrî de problemê giran ê weşîye ciwîyena.

 

Binpaykerdişê heqan ê zîndanan roj bi roje zêde beno û vengê tepişteyê nêweşan nîno eşnawitiş. Yew tepişteya nêweşe ya ke lîsteyê ÎHDyî yê hezar û 605 kesî de ya, Rîhan Ozbek (49) a. 3yê adara 2016ine ke o wext hemsereka Partîya Herêmê Demokrate (DBP) ya Amedî bî, mîyanê kesê ke Sûrî de ameyê  tahliyekerdişî de bî. Pêwa problemê weşîye yê Rîhane 6 serrî yo zîndanê cinîyan ê Sîncanî de tepişte ya. Rîhane bi mektubêke cuye û têkoşînê xo  ajansê ma rê qal kerd û vat, ma zî vengê ci goşdarî kenê…

 

Rîhane bi vatişê, "Na cuye kurdan rê meşrû ameye vînayîş, mi ferq kerd ke her cayê Kurdistanî de yeno ciwîyayîş û ez bêveng nêmenda" cuya xo bi kilmî qal kena. Rîhane şahidiya tedayê dewlete û kontragerîla yê serranê 90î kena. Emrê qij de serebûtê şahidiya ci kena, aye keno wayîrê nasnameyêk têkoşer.

 

‘Amed de mimkun nîyo ke merdim nêbê wayîrê serebûtan’

Rîhane 3yê nîsana 1973ine de Sûrê Amedî yew ci 7 tutê keyeyêk de yena dinya. 5 tutê Rîhane estê. Şahidîya darbeyê leşkerî yê 12ê êlule û serebûtê giran yê prosesê tarî yê serra 1990’î kena. Rîhane wina vana: “Cayêk sey Amedî mimkun nîyo ke merdimî nêbê şahidê serebûtî komelî. Mi zî emrê qij de şahidiya nê çîyan kerd. Nê dir ez keyeyêk bi hîsgêr û aktîf ra yena. Emrê qij de reaksîyonê mi  hîsgêr bo zî mîyanê demî de no açarya hişmendî.

 

Rîhane emrê tutîye de tedayê dewlete, îşkence, tepiştiş û kiştişê kerdoxê nêdîyar nas kena. 16 serrî de dimayê ke dezayê ci hetê kontrgerîla ra yeno qetilkerdiş xeylêk bi tesîr bena û wina vana: “Kurdî ke heqê ma ya tewr xozayî bî ameye qedexekerdiş. Demo ke kesêk qisey bikerdêne ceza dayîne. Nê çî yew ser keyeyê mi ciwîyayîne. Serê keyeyê mi de tedayî zêde bî.”

 

‘Mi nêeşkayîne cuyêka normal biciwî’

 

Rîhane dîyar kena ke birayê ci zî emrê xo yê ciwan de yeno îşkencekerdiş û netîceyê tedayan de mecbûr maneno ke welat terk bikero û dima ra dinyaya xo bedilneno. Rîhane wina vana: “Nê zî ramojna ke ez sey cinîyêke kurde nêeşkena cuyêka normal biciwî. Birayê min ê qij zî netîceyê têkoşînê ke kerd, dinyaya xo bedilna. Di birayê mi têkoşîn de dinyaya xo bedilnayî. Waya mi seba nêweşîya kanserî dinyaya xo bedilna. No tesîrêk pîl serê mi de kerd û têkoşînê mi zî destpê kerd.”

 

‘Ez bêveng nêmenda’

 

Rîhane dewam de wina vat: “Ez 2014ine de bîya hemsereka DBPyê Baglarê Amedî û tewrê siyasetî bîya. Mi vat, ez xo biresnî her kesî û dejê înan pare bikerî. Seba ke mi zî eynî dej antib. Dimayê weçînayîşê 7ê Hezîrana 2015ine ra dima bi atmosferê tedayî dir bajaran de qedexeyê vejîyayîşê teberî, dewlete dest bi rijnayîşî kerd û ez sey cinî û siyasetmedare bêveng nêmenda. Seba nê şerî rê vajî ney, seba kes nêmiro, keyeyê merdiman xira nêbo ez şîya Çadira Aştîye ya Sûrî. La bi şîyayîşê mi dir dekewtiş û vejîyayîşê Sûrî ame qedxekerdiş. Qedexe amebi îlankerdiş.”

 

Wareyê xoverdayîşê newe: Zîndan

 

Rîhane, 3yê Adare ya 2016î de dima ke dewaya Sûrî ra amî tehlîyekerdiş, hetê esker û polîsan ra  îşkence vîna. Çar rojî nezaret de mende û amî tepiştiş, a şawite Zîndanê Tîpê Eyî yê Amedî. Dima ra sirgûnê Zîndanê Sîncanî kerdî. Rîhane nasname û ziwanê xo ra tawîz nêda û têkoşîna xo zîndan de zî domnena. Çar serrî bi îdîayê  'Endamîya rêxistine'  û  'Xerepnayîşê yewîyîya dewlete'  5in Dadgeha Cezaya Girane ya Amedî de amî muhakemekerdiş û 12ê Adare ya 2020î de 12 serrî û  6 mengî caza ci rê ame birnayîş. Dima ra Dadgeha Îdareya Mintiqayî ya Dîlokî ceza kemî vîna û xerepna,  reyna şawit dadgeha mintiqayî. 

 

Dadgehe seba tesbîtkerdişo ke birînî serê bedenê aye de estê yan nê qerar da berê nêweşxane. Hîrê reyî berdî Nêweşxaneyê Kampûsî yê Zîndanê Sîncanî. Persêrî ke  delîlêk nêkewtê lejkerdişî ke nêvîna, verî cû şawit ATKyê Anqarayî û dima ra zî şawit ya Stenbolî. Wirdî ATKyan zî rêça ke kewta lejkerdişî nêvînayî.  La birîna ke 40 serrî verî dûpişkî piro dabî, sey birîndarîye kerdî raporê ATKyî. Serê nê de cazaya muebetî û 13 serrî cezaya zîndanî ro ci ame birnayîş. Dadgeha Îdarî ya Mintiqayî ya Dîlokî na rey mird vîna û tesdîq kerd. Dosya hema edlîye de ya. 

 

Nêeşkena lajê xo yo astengdar bivîno 

 

Rîhane 6 serrî yo nêeşkena raste rast keye û tutanê xo bivîno. Lajê aye yo se ra 88 astengdaro zî 6 serrî yo dadîya xo nêvîneno. Rîhane sewbîna nêweşîyê aye yê hîpertiroît, fitiqê paştî, astim, helîyayîşê asteyan, xerepnayîşê şeklê gurçikan, pîlbîyayîşê çiman û vile de nêweşî estê. Rîhane şertê zîndanî de nîna dermankerdiş û roj bi roje rewşa aye giranêr bena. Sewbîna rîsko ke hîpertiroît bibedelîyo qansêrî zî esto. Seba dermankerdişî wexto ke berdêne nêweşxane zî eskeran şîdet û heqaret ro ci kerdêne. Rîhane rê cipersayîşê dîsîplînî ame akerdiş.”