ŞIRNEX - Cinîyê Cizîrijî bale antî serê muhîmî û tehdayê serê Ziwanê Kurdkî de û dîyar kerdî ke tu kes nêeşkeno Ziwanê Kurdkî înkar bikero û qedexe bikero. Sewbîna cinîyan ard ziwan ke bi milyonan Kurdî estê ke bi Kurdkî qisey kenê û ganî ziwanê Kurdkî bibo ziwano fermî. 

 

Paytextê Sûrîyeyê Şamî de, 15ê Gulane ya serra 1932yî de, bi serekîya Celadet Elî Bedirxanî, kovara 'Hewar'î ame weşênayîş. Kovara Hewarî ke eserêke çapemenîya Kurdî ya yewin a bi tîpê Latînî weşan kerdo. Serra 1932yî ra heta peynîyî ke 1943yê weşênayîşê ci dewam kerdo. Sewbîna  15ê Gulane ya serra 2006î de hetê Hereketê Zîwanî û Perwerdeyîyê  Ziwanê Kurdkî 'TZP Kurdî' ra di Konferansê Ziwanî û Edebîyatê Kurdkî de, 15ê Gulane seke Roja Roşanê Ziwanê Kurdkî ame qebûlkerdiş û her serre 15ê Gulane de na roje bi tewir-tewir programan û çalakîyan yena pîrozkerdiş. 

 

Bi minasebetê 15ê Gulane Roşanê Ziwanê Kurdkî ma zî verê xo da kuçeyanê Cizîrî û cinîyan ra derheqê muhîmî û tehdayê serê Ziwanê Kurdkî de yê nîyadîyayîşê înan girewtî. 

 

'Kes nêeşkeno ziwanê ma înkar bikero' 

 

Newroz Çetikaşe dîyar kerd ke tu kes nêeşkeno rastîya Kurdî û Ziwanê Kurdkî bibedelno. Newroze dîyar kerd ke hende ziwan bêro manîkerdiş û qedexekerdiş, têkoşîna seba ziwanî zî  hende pîl bena û wina qisey kerd: "Wexto vanê ziwan; ciwîye, dadîbîyayîşî ra û bîyayîş yeno vîrê ma, ziwanî hende qedexe  bikerê zî do têkoşîna ma ya seba azadîya ziwanê ma bidomo. Ma Kurd ê û ziwanê ma Kurdkî yo. Tu kes nêeşkeno na rastîye bibedelno û înkar bikero. Ê çiqas înkar bikerê ma do zî hende ro ziwanê xo wayîr vejîyê." 

 

'Wa ciwanî pawitişê ziwanê xo bikerê'

 

Newroze serê rolê ciwanan de seba pawitişê ziwanî de zî vinderte û qal kerd ke ganî ciwanê Kurdî nêkewê torê polîtîkayê asîmîlasyonî û ganî neslo newe pawitişê ziwanê xo bikero. Newroze vat: "Eke di komele de ciwanî bêrê bedilyayîş. Coka wareyê pawitişê ziwanî de rolê ciwanan xeylêk muhîm o. Ganî ewilî ciwanî hayî ro polîtîkayê asîmîlasyonî bibê. Xusûsî zî nê serrê peyînî de serê ciwananê ma de hetê ziwanî û kulturî de polîtîkayêke xusûsî ame rayrayîş.  Çi heyf ke xeylêk ciwanî ziwanê xo ra dûrî kewtê. Ganî ciwanî  kultur û ziwanê xo vîr ra nêkerê." 

 

'Weşanê Tirkî serê Ziwanê Kurdkî de tesîrê negatîfî kenê' 

 

Newroze dewamîya qiseyanê xo de dîyar kerd ke ganî keyeyî verpersîyarîyê xo yê seba pawitişê ziwanî bîyarê ca û wina ci de şî: "Televîzyonê Tirkî di wareyê averkewtişê Ziwanê Kurdkî de tesîrêke negatîfî serê keyeyan de kenê û tutî televîzyonî ra banderê  Tirkî yenê kerdiş."  Newroze wina peynî ro qiseyanê xo ard: "Veng a mi seba 15ê Gulane o yo ke wa Şarê Kurdî û xoverdêrê Cizîrî ziwanê xo bidê ciwîyayîş. Vera ke her çî girêdayeyê ziwanî yo. Coka tewr zêde zî serê ziwanî de yeno vindertiş. Eke ziwan bêro vîrkerdiş, kultur, tarîx û ameyox zî yenê vîrakerdiş. Wa her kes tutanê xo bi ziwanê xo pîl bikero û pawitişê ziwanê xo bikero." 

 

'Wa Ziwanê Kurdkî bibo ziwano fermî' 

 

Makbule Olûke zî ard ziwan ke ganî Ziwanê Kurdkî di sazge û dezgeyê dewlete de bi tewirêke fermî cayê xo bigîro û nê çî ardî ziwan: "Ma do heta peynîyê emrê xo ziwanê xo qisey bikerê û  bipawê. Gama ma şêrê nêweşxane û PTT û her sazgeyê dewlete ganî bi Zîwanê Kurdkî zî xizmet bêro dayîş. Ez bi Ziwanê Tirkî nêzana û wexto ke şina sazgeyê dewlete zehmetîyan ancena. Seba ke ma ziwanê xo heme cayan de bixebetnê, wa heqê ma yê ziwanî bidê. Ma nêbenê Tirkî û ma do her tim bi ziwanê xo qisey bikerê.  Ganî di dadgehan de û her cayî de Ziwanê Kurdkî bêro qiseykerdiş. Çimkî ma Kurdî xeylêk zêde yê û xebetnayîşê Ziwanê Zayîşî heqê ma yo tewr meşrû yo." 

 

'Wa ziwanê ma azad bo' 

 

Hedîye Beldeke zî nîyadîyayîşê xo yê seba ziwanî wina vatî: "Wa ziwanê ma zî azad bibo. Gama ke ez şina cayê fermî, 'vanê ti çirê Tirkî nêzana'? Ez zî vana, 'o wext şima çirê Kurdkî nêzanê'? No ca şaristanê Kurdan o ganî bi Ziwanê Kurdkî bêro qiseykerdiş! Kurdî senîn Ziwanê Tirkî zanenê, ganî Tirkî zî Ziwanê Kurdkî bizanibê!" 

 

'Ma wayîr ro ziwanê xo vejîyê' 

 

Gûrbet Bayare manîyî û qedexeyê serê ziwanî de şermezar kerd û vat: "Waştişê ma heme Kurdan o yo ke ziwanê ma bi tewirêke azad her wareyê ciwîye de bêro qiseykerdiş. Qedexeyî û manîyê serê ziwanî de şermezar kena. Ma do wayîr ro ziwanê xo vejîyê. Ma ziwanê xo vîrî ra nêkenê û ma  nêdanê vîrkerdiş. Wa tutî bi ziwanê dadîya xo qisey bikerê û bandêrê ziwanê dadîya xo bêrê kerdiş." 

 

'Ma Kurd ê û ziwanê ma Kurdkî yo' 

 

Leyla Demîrtaşe qal kerd ke ganî heme dadîyî wayîr ro ziwanê xo vejîyê û vat: "Kes nêeşkeno ziwanê ma qedexe bikero. Her kes zaneno ke ma estê û ziwanê ma Kurdkî yo. La ganî yê ke ziwanê ma qedexe kenê zî ziwanê ma nas bikerê û heqê ziwanê ma bidê. Kes nêeşkeno bi qedexekerdiş û manîkerdişî ziwanê ma înkar bikero û biqedêno. Wa heme dadî wayîr ro ziwanê xo vejîyê. Ziwanê ma rûmet û nasnameyê ma yo." 

 

'Wa tutî bi ziwanê dadîye perwerde bivînê' 

 

Tewr peynî zî Asîye Bakire qisey kerd û dîyar kerd ke, wa tutî bi ziwanê dadî perwerde bivînê. Asîye wina qisey kerd: "Ez tutanê xo dir bi Ziwanê Kurdkî qisey kena û înan bi ziwanê dadîyî pîl kena. Ez Kurd a eke Tirkî bizanibî zî nêwazena bi Ziwanê Tirkî qisey bikera. Tutî çi ziwan bizanê seba înan baş o. La ganî ewilî bi ziwanê xo yê dadî qisey bikerê û ganî Ziwanê Kurdkî bibo ziwanê perwerdeyî û tutî bi ziwanê xo perwerde bivînê!"