Derya Ren 

 

AMED - Ekolojîstan dîyar kerdî ke duştê qirkerdişî xozayî ya mintiqa de ganî şaristananê Tirkîya ra reaksîyonî bibê û vatî:  "Hemverê Kurdistanî de qirkerdişêke ekolojîkî yo cîya esto. " 

 

Krîzê ekolojîkî ke di pêroyê dinya de krîzê ekonomî dir dewam keno, bi destê merdiman her ke şino kûrîyêr beno. Di binê nameyê 'Asayîşî' de xebetnayîşê sîlehê kîmyewî, veşinayîşê daristanan, birnayîşê daran û wêrankerdişê xozayî zî dewam kenê. 

 

Ame eşkerakerdiş ke bi hetkarîya Partîya Demokratîke ya Kurdistanî(PDK) hêrişê Tirkîya ke duştê mintiqayê; Zap, Metîna û Avaşînî yê Mintiqaya Federalî ya Kurdistanî de domnenê. Sewbîna mintiqa de birnayîşê daran û veşinayîşê daristanan zî dewam kenê. 

 

Xoverdêrê Kazdagî yê ekolojîstî ra Melîsa Tantan û Endame ya Komeleya Ekolojîyî Leyla Çîte derheqê wêrankerdişê xozayî de ajansê ma rê qisey kerd. 

 

‘Mintiqa de hemverê xoza hêrişê cîya…’

 

Melîsa diyar kerd ke bi kapîtalîzmî dir qirkerdişê ekolojî temamê dinya vila bîyo û vat: "Bi bahaneyê 'terorî' mintiqa de qirkerdişê ekolojî dewam keno. Hêrişî tena serê xozaya uca de nîyê; kultur, cuya rojane, tarîx zî ca gêno. Cografyêka xurt a û nê dir cayêko têkoşîn ci de berz beno ya. Pêwa nê zî hêzê ci yê tesîr serê heme dinya de vejêno werte û seba nê zî bena hedefê hêrişê xidar. Heto bîn ra ma vînenê ke seranserê Tirkîya HES û Ocaxî yenê viraştiş. Belê felaket heme Tirkîya vila bîyo, la qirkerdişê xozaya Kurdistanî de çîyê cîya esto.”

 

‘Mintiqa de xoverdayîşêk esto’

 

Melîsa, dîyar kerd ke serê na cografya de xoverdayîşêk pîl esto û vat: "Seba nê kulturê xoverdayîşî hewl danê tîya polîtîkayê koçberkerdiş û tewir çinkerdiş bi ca bîyarê. Nê polîtîkayê pelçiqnayîşî hende kûr bîyê ke seba nê zî ma qalê çinkerdişê ekolojîk kenê. La pêwa nê tedahan zî tîya de têkoşînê ekolojî esto. Helbet ganî ma ekolojîstê Rojawanî kar kenê, rijnayîşê xozayî ke tîya yenê ciwîyayîş bîyarê ziwan. Şer rijnayîşêk ekolojîk o. Wexto ke şer yeno vatiş, seke şer mabêne di dewletan de yo famkerdiş. La wina nîyo, şerê nika yê Kurdistanî zî şer o. Ganî wina bêro wendiş.”

 

‘Hemverê cinî û xoza eynî polîtîka’

 

Leyla Çîte zî wina qal kerd: "Eke ma xo mîyanê cewherê xo de azad û gane bivînê qetlîamêko wina nêvirazêno. Labelê nuqteyo ke ma resayê ci de, ma vînenê ke xoza sey obje û qadêk eşkenê serdest bîvînê. Na rewşe de, no waştişêko tewr zêde eşkera keno. Na rewşe de, caardişê zîhnîyetê îşxalkerdişî problemê sey ziwatî, krîzê werdî û lêşinîyê xoza vejeno werte. Ma têkoşîn kenê ke agêrê serdemê ke merdimî bi xoza dir têmîyan ciwîyayîne, demo ke xoza û ganeyî azad bî, ked û pîyabîyayîş pîroz ameyîne vînayîş. Ganî şarê ke  têkoşînê ekolojîk de vera şerî, talan û wêrankerdişî pîya tê bigêrê."

 

‘Hêrişî xo dir netîceyê giran anê’

 

Leyla dewam de wina vat: "Her herişê hemverê xoza de ma resenê 3 netîceyan. Sey nimûneyêk asan, demê amadekarîya şerî de yeno peygoşkerdiş û rayîrî yenê viraştiş. Dimayê ke şer qedêno, serrî derbas benê tîya citkarî yeno kerdiş. Wehşî kewenê mîyanê baxçeyê ê dewêjê ke citkarî kenê. Seba ke wehşî seba xirabîyayîşê topografî, viraştişê rayîrî nêeşkenê amadekarîyê xo mewsîmî bikero verê xo dano zîyanê citkaran. Sewbîna dewijê ke berardişê înan ameyî talankerdiş, dest bi nêçîrê wehşan kenê. Nimûneyêk ke çimvêşanî û gamê nêfikrîyayîşê merdiman dengeyê xoza xira keno. Merdimî ferq nêkenê labelê sîstemê ekolojî zirarêko pîl vîneno.”

 

‘Ganî her kes wayîrê xoza vejîyo’

 

Leyla, vat seba şerî welatî mecbûr manenê ke ca û wareyê terk bikerê û wina vat: "Bi mîlyonan ganeyê ke ma nêeşkenê bivînê û xilas bikerê vînî benê. Yewîya Ekolojî kampa ke seba êzidiyê ke serranê verê  şer de mabî amebî awankerdiş, newe ra kewt mîyanê xebata ked û yewîye û baxçeyê zebze yê bajaran awan kerd. Helbet mimkun nîyo demêk derg agêro xozaya ke şerê dimayê şeran de ameyo wêrankerdiş. Ma vanê seba nê heme qirkerdişan her kes wayîrê xoza vejîyo.”