Derya Ren- Medya Uren

 

MERKEZÊ XEBERAN - Rojnamegere Binevş Sarya ke waya Rojnamegere Deniz Firata 8ê Tebaxa 2014ine de hêrişê DAÎŞî de dinyaya xo bedelnabî, wina vat: “Mi reya ewilî serra 2000î de koyê Dolakokî de Denîze vîna. Ma nameyê yewbînan persa û ez musaya ke aye Leylaya qije, waya mi bî. Bi naskerdişê embaza Denîze dir reyke bîn bîya eşqê têkoşînî."

 

Keyeyê Denîz Firata ke hema destpêkê berzbîyayîşê çeqê rêxistina azadî û demokrasî de beşdarê têkoşînî benê, seba tedayê serê înan mecbûrê koçberî benê. Serranê 1991î de yenê koyanê Xakurke û benê şahidê şerê xîyanetî yê serranê 1991î. Sere de Ayfer Yildiztan (Binevş) tewrê mîyanê refê têkoşînê azadîye bena. Pey aye de Leyla Yildiztan (Denîz Firat) pêwa waya xo ya qije Şukran Yildiztan (Sarya Reşo) dir beşdarê mîyanê refan ê têkoşînê azadîye benê. Hemraya Denîze, Sarya Reşo 8ê Tebaxa 1999ine de, Denîze zî eynî roja serra 2014ine de dinyaya xo bedelnenê. Waya înan a qije Binevş Sarya ke pey înan de beşdarê rêxistine bena zî bena şahidê têkoşînê Denîze. Binevşa qije ke rojnamegerîye kena zî vana, ez serê rêça Denîze de ya.

 

Raywanîya Sarya û Denîze hema qijî ra dest pêkena

 

Dadîya Denîz Firate hema ê tutî benê dinyaya xo bedelnena û pîyê înan zî zewaco diyîn keno. Pîyê înan serê sînorê Rojhelat û Vakurê Kurdistanî de karê kolbertî kerdêne. Rêxistine nas keno û eleqeyê keyeyî virazêno. Dimayê ke fermandar Egîdî zî nas keno, destpêkê serranê 1980î de bi hawayêke çalak xebate keno. Mabêne Vakur, Başûr û Rojhelatî de quryetî kerdêne. Nîmeyê serranê 80î de cebilxane û fotografî zereyê keyeyê înan de yenê desteserkerdiş û pîyê înan beno qaçax. Polisî, keyeyî bi tepiştişê kênaya înan a pîle Sarya û tepiştişê dadîya înan, înan tehdîd kenê. Seba tedayê ke ameyîne kerdiş Ayfere (Binevş), Sakîne (Sarya), Leyla (Denîz), Binevş Sarya û waya qije Berîtane bi dadî û babî xo dir koçber benê. O wext birayêkê înan zî zîndan de bi, di birayê înan bînî zî mecbûr keye de manenê. Kênayî bi dadî û pîyê xo dir derbazê Rojhelatî benê. Binevşe serranê 1990î de Rojhelat de beşdarê mîyanê refan ê têkoşînê azadîye bena.

 

Keye bi temamî yeno tepiştiş

 

Rojhelat de zî teda û şîdet serê keyeyî de kêmî nêbî. O wext keye pêwa tutanê xo hetê rejîmê Îranî ra yenê tepiştiş. Binevş Sarya ke hema qij bena, çîyê ke bîya şahid pare kena. Binevşa qije vana: “Dimayê ke ma ameyî veradayîş zî ma tay Urmîye de mendî. Uca de zî çend rey hawan eştî hewşê ma. Ma êdî mecbûr bî ke Rojhelat ra zî vejîyê. Ma ûca ra zî derbasê mintiqaya Xaxûrke bî. Ma ûca Binevşa pîle dî û heya şerê 91î dest pêkerd ma ûca mendî. Pêwa 4 wayan birayeke ma yo qij o newebîyaye bi. Ma mîyanê şerî de mendî û seba ke emrê ma zaf qij bi ma ûca ra zî derbasê mintiqaya Sîdekan kerdî.”

 

Sarya bena fermandar Berîtan a diyîne

 

Binevşe wina estaneke xo verdewam kena: “Vernîya şerê xiyanetî yê serra 92yine, wexto ke babî min derbasê Xakûrke bi wayê min Sarya û Denîze zî xo dir berdî. Êdî Denîz û Sarya zî ûca mendî. Herîrê wayê ma zî mîyanê şerî de tekoşîn kerd. Dadîya min timî verê paca de bî û şer temaşe kerdêne. Timî paweyê xebereke mendêne. Peynîya şerî de embazî ancîyayne Zele. Embazî wazenê Denîza ke 9 serrî bî û Saryaye ke 8 serrî bî ageyrê keye. Labelê herdi vanê verê ma de Berîtane şehît kewte, ma nêwazenê gonîya aye û hende embazan erd de verdê. Êdî ê bi hawayêke aktîf gêrîlatî kenê. Serranê 1995ine de Denîze kewena 15 serrîya xo û embazî aye mintiqaya Botanî de wezîfedar kenê. Binevşa pîle zî serranê 1997ine de koyê Kurêjehro de şehît kewena. Serranê 1999ine de zî Denîze birîndar bena û yena Xakûrke, dimayê tedawîye reyke bîn yena Botan. Reyna şerê xîyanetî yê 1999ine de hemrayê Sarya ke bi nameyê Medya ya, birîndar bena. Sarya seba ke Medya tena nêverdo, verê ci de manena û seba nêkewê destê dişminî zî peynîya cuya xo anê.”

 

‘Mi reya ewilî Denîze vîna’

 

Serê vengdayîşê Rayberê PKKyî Abdullah Ocalanî de gerîlayî mintiqaya Vakurî ra ancenê Başûr. Wexto ke Denîze agêrena şehadetê Sarya eşnawena. Na xebere seba aye dejêkê giran bi. Seba ke tena waya xo ney, embaza xo vînî kerdebî. Aye embaza ci ya têkoşîn û embaza ci ya koyan bî. La çiqas seba aye giran zî bo, seba têkoşînê Binevşe û Sarya nême de nêverdo, bi hêzêko tewr pîl kewena mîyanê têkoşînî. Binevşe wina dewam kerd: “Ez zî serranê 1999ine de tewrê mîyanê refanê gerîla bîya û mi reya yewine zî serra 2000î de Denîze koyê Dolakokî de vîna. Her çiqas ma wayê bê zî, seba ke wextêko derg derbaz bibi ma yewbînan nas nêkerdêne. Wexto ke ma nameyê yewbînan persa, ma yewbînan nas kerd. Wexto ke mi Denîze nas kerd, mi reyke bîn dest bi têkoşîn kerd. Mi reyke bîn rêxistine nas kerd. Seba nê heskerdişê koyan û yewbîyayîşê bi koyan dir mi musna. Hemrayîya ma ya koyan dest pêkerdibi. Ma her fersendî de yewbînan vînayîne. Seba ke emrê mi qij bi, hetê musayîşî de aye mi rê bî rayber. Ma hêz dayîne yewbînan. Aye îdolê min ê cuye bîye. Formê cuye, şexsê embaza Denîze de nimite bi. Ma tu wext vatişê wayê nêşuxulina, ma vatêne embaz û hemray. Heme parekerdişê ma zî serê esasê xurtkerdişê têkoşînî bi.”

 

‘Heskerdişê aye ya cuye emrê aye ra pîlêr bi’

 

Binevşe bi nê vatişan qalê Denîze kena: “Mi cuya xo de sey aye zerrînizm û ruhşenike nêdîbî. Gerîlayî de zî zaf xurte bîye. Seba Denîze goreyê şert û mercê gerîlayî yê ê wextî zêde bar gêna, bejna aye ma hemîne ra tewr kilme bî. Rixmê aye zî hetê fîzîkî de zaf xurte bî. Gerîla bîyayîş xora yeno manaya heskerdişê cuye. Denîze gerîlayêka wina bî ke heskerdişê aye ya cuye, emrê aye ra pîlêr bi. Tecrûbeyê ke qezenç kerdê zî bi eynî rengî. Hîn kesî wexto ke çîyêkê vînî kenê, çelmesênê labelê Denîze nêçelmisyayîne. Her dejî de xo tewr bi hêz kerdêne. Sey vînîkerdişê aye ya Sarya…”

 

‘Seba heqîqetî tim nuştêne’

 

Binevşe dîyar kerd ke serranê 2007î de Denîze dest bi xebata çapemenîye kerda û wina vat: “Îmkanê ma yê wendişê mektebî çinbi la seba ma rêxistine bî mektebo tewr bi erj. Embaza Denîze de zî no zaf verê çiman de bi. Denîze bi ziwanê Kurdkî û bi ziwanê Tirkî zî baş nuştêne. No zî mojneno wexto ke heskerdiş bibo, merdim eşkeno xo her ware de aver bero. Nuşteyê aye estetîk û weş bî. Denîze êdî çapemenîya cinîyan de şuxulêna. Kovara tanriça Zîlan de, Radyoyê Dengê Welat û ANFyî de zî xebatê çapemenî kerd. Dima ra komîsyonê YRDyî de ca girewt. Denîze xebata xo ya çapemenîye serra 2013ine dima, Wargehê Mexmûrî de dewam kerd. Wargehê Stêrk TV, Jinha û rojnameyê hewtane yê wargehî de zî xebate kerdêne. Timî waştêne bibo vengê şarî û bi xususî zî vengê cinîyan. Bî çim, ziwan û hişê cinîyan. Xora aye tutîya xo, ciwanîya xo û bîyayîşê xo fedayê şarî kerd. Gerîla xora hîsanê xo  fedayê şarî kenê. Heme têkoşînê înan serê nê esasî de bi.”

 

‘Senîn bîne ke merdim hende bi eşq bişuxulîyo’

 

Binevşe dewam de wina qal kerd: “Serranê 2014ine de çeteyê DAÎŞî hêrişî Şengalî kerdêne. Denîze wargehê xo resnayîne Şengal. Dimayê nê zî serê wargehê Mexmûrî de hêriş ame kerdiş. O bîne reya 11ine yê koçberîya Mexmûrî. Reyke bîn koçberan fek wargehê xo vera dayî û derbazê bajaranê Rawandûz û Ranyayî bî. Denîze bi milîsan dir wargeh de mende. O wext zî her kes bîne şahid, bi rayîrê telefonî beşdarê heme qenalan bîne. Seba bieşko xo bireso şarî, çi destê ci ameyîne kerdêne. Ê prosesî de nuşteyêkê Denîze serê Şengalî de estbi. Hela wexto ke ez wanena, ez hîsgêr bena. Ez fikrîyena zî senîn beno ke mîyanê şerî de nuştêne, şer taqîb kerdêne û xo resnayîne televizyonan. Mîyanê kaosî de zî xo rê îmkan dîne. Aye pêwa her çî hîsêkê têkoşînî dayîne ma. Seba ma bieşkê Denîzan bidê ciwîyayîş.”

 

Bi Sarya dir eynî roje dinyaya xo bedelnaye

 

Binevşe bale ant serê roja bedelnayîşê Denîze û vat: “8ê Tebaxe de, roja ke hemraya aye Sarya şehîd kewena de Denîze zî koyê Qereçoxê Mexmûrî de birîndar bena û dima ra şehît kewena. Mi şehadetê aye nêeşnawitibi la mi kûr ra hîs kerdêne. Mi derûdorê xo ra persayîne, mi vatêne ez hîs kena çîyêkê bi embaza Denîze ameyo. Embazan tim vatêne, ewro serrgêra şahadetê Sarya yo, beno ke seba nê ti wina hîs kena. Seba ke karê ma bi, ma xeberan temaşe nêkerdêne la embazêke ma tena şî. Mi tim ci ra persa la çîyêke nêvat. Vat, Denîze beşdarê TVyî bîya û rojeve neql kerda. Ez tim bi hemrayanê xo ra bawer a la mi na rey qet bawer nêkerdêne. Dîyar bi aye zî nêwaştêne xeberêke wina bido mi. Nêmeyê şewe de embaze veng da û ma rayîrêkê dergî ra şî. Wexto ke mi dî ma cayê keyeyî benê, mi zanayîne ke eke Denîze nêbo zî çîyêk bi keye ameyo. Embazan mi pêşwazî kerdî û mi berdî serê cenazeya Denîze.”

 

‘Bî hemray û bî embaz’

 

Binevşe bi nê vatişan qiseykerdişê xo qedêna: "Hîsêk yê însanî yo ke xemgînîyêk pîl mi kerd verike xo. Labelê ne bermayîş, ne zî xemgînî çare bî. Ma merasîmê cenazeya aye bi girseyêk pîlî wedarna. Cenaze derbazê Vakurê Kurdistanî, dewa Xicixatuna girêdayê bajarê Wanî kerdî. Uca defin kerdî. Heta resa Wan zî bi girseyêkê pîl ameye oxirkerdiş. Lazim bi keda Denîze, têkoşînê aye wina biameyîne oxirkerdiş. Roja koçberîya keyeyî ra yanî Denîze 7 serrîya xo ra seba welatê xo têkoşîn kerd. Gonîya xo her ca rijna. Botan ra heta pawitişê Medya û Mexmûrî. Bî gêrîla, bî embaz, bî rojnamegere û her tim bî cinîyêka têkoşere. Denîze merasîmê cenazeya xo de zî sey ciwîyayîne ameye pêşwazîkerdiş. 8 serrî serê şahadetê aye ra derbaz bi, la hema zî ez vana  ez o şêrî cayê ke ma yewbînan dîbî, ez o uca de reyna Denîze bivînî. Embazîya ma ciwîyena. Bi desan Denîzî mîyanê refanê gerîla de yê û çapemenîye de zî têkoşînê aye danê dewamkerdiş. Bêguman vengîya aye esta û ez çi vajî zî nêeşkena hîsê xo yê hemverê aye de bîyarî ziwan. Cuya bi Denîze dir cenet bixo bi. Kesê ke aye reyke zî dîyê, tesîrê ci de mendê. Ewro serrgêra Denîze û Sarya ya. Ma waştişê înan yê netewa demokratike biresnê sere. Ma do xeyalanê înan nêmced nêverdê. Binevş Saryaye zî nika serê rêça Denîze de xebata rojnamegerîye kena.