ANQARA - Rojnamegere Hedîye Levend derheqê çalakîyê ke Îran de dewam kenê ser o qisey kerd û vat: “Eke tedayê serê cinîyanê Îranijan bêro wedaritiş, do sîstemê rejîmê Îranî bi pêroyî; do zemînê huqûqî, ekonomî, komelî û polîtîkî de bilerzo.

 

Îran de cinîya bi nameyê Jîna Mahsa Amînî hetê polîsê ehlaqî ra ameye qetilkerdiş û no zî yew nimûneyo peyîn yê hêrişê hemverê cinîyan ê şerê taybetî yo. Cinîyî hemverê polîtîkayan de her cayî de têkoşînêkê tarîxî kenê. Seba Jîna Mahsa Amînî Îran de xeylêk cayî de çalakîyê protestoyî ameyî kerdiş û demêko qilm de her ca de vila bi. Tewr tay 50 kesî ameyî qetilkerdiş û  goreyê dayeyê Women in Journalîsm (CFWIJ) 17 rojnamegerî sereştişê keyeyan de ameyê tepiştiş.

 

Çalakîyê Îranî kewtî roja 12ine. Rojnamegere Hediye Levende ke wareyê Rojhelatê Mîyanên de şuxulêna derheqê rewşa Îranî de qisey kerd.

‘Nika rewşe tam senîn a ma nêzanê’

 

Hedîye bale ant serê qetilkerdişê Jîna Mahsa û derheqê rewşa nika ya Îranî de ercnayîş kerd: “Bi rastî ma nika zanayîşêkê baş nêeşkenê Îran ra bigîrê. Peynîya hewteyî de hîn cayan de înternet ame birnayîş. Hîn cayan de êdî şuxulêno. Heta mi hewl da bi hîn kesan ra bi dîmen pêvînayîş bikerî yan zî ewnîyayîşan bigîrî la zaf zehmetî virazya. Seba înternet çinbi. Seba nê zî ma nika nêzanê rewşa tam senîn a. Hîn îdiayê kewtê serê çapemenîya rojhelatê Mîyanên û dinya estê. Derheqê tepiştiş, merdiş û birîndaran de hîn şikî estê. Seba ma nêeşkenê xeberêke baş bigîrê no proses keweno dezenformasyon. La ma eşkenê nê vajê, terefgirê rejîmî zî çalakîyanê paştdayîşî kenê. Ê bi roj kenê û şan de zî cayê cîya yê Îranî de şar keweno kuçeyan. Çîyo ke ma zanê no yo.”

 

‘Dimayê Mahsa reaksîyonî tewr zêde bî’

 

Hediye wina qal kerd: “Çalakîyan de her tim seba azadîye, probleme ekonomîye, ziwatî vejîyayî vernî. Serra 2019ine dima seba serpiştişê cinîyan çalakî ameyî kerdiş û gamê qijî ameyî eştiş. Hîn protestoyê sembolîkî ameyî kerdiş. Xora çalakîya Çarşemo Sipî hîna dewam keno û her çarşeme cinî yenê têhet û çalakîyan kenê. Hewl danê vengê xo bidê eşnawitiş. La dimayê Mahsaye hemverê ferzkerdişê serpiştişî sloganê zelalî vejîyayî werte. Heto bîn ra zî hemverê îdarekarîya Îranî, lîderê dînî Humeynî sloganê xeylêk xurtî estê. Kuçeyanê Îranî de bi taybetî nika neslêko newe yanî nifşo Z esto. No nifş sey dayîk û piyan, kal û pîran girêdayîşêkê îdeolojîkî nêhewênenê. Seba nê zî no îdarekarî û qanûn înan rê zaf bi sînor yenê. Ya rast nika hêrsêkê pîl esto.”

 

‘Seba nasnameyî eynî sloganî berz benê’

 

Hedîye vat, çalakî ewilî bajarê Kurdî yê Îranî de ameyê destpêkerdiş seba Mahsa keyeyêko Kurdî ra yena û vat: “Uca reaksîyon û protestoyêkê babeta vatişî ya û dima ra pêro bajaran rê vila bi. No sey xoverdayîşêkê etnîkî yanî yê Kurdan o. Çalakîyan de bi her ziwanî sloganî yenê berzkerdiş. No demêkê bi hêrsêkê pîl esto. Hemverê polîtîkayê rejîmî, îdarekarîya xirab û xeylêk caardişê bînî reaksîyon estbî. Ma çalakiyan de xeylêk camêrdan zî Çalakiyê seba sereştişê reya ewil bi ca nênê. La no yewin rey ket çapemeniya mîyanneteweyî. No zî Îranijî baş zanê.”

 

‘Derheqê waştişan de hema profîlêk çin o’

 

Hedîye bale nat serê waştişê şarî û vat: “Şar hema derheqê waştişan de profîlêk xêz nêkerdê. Seba çalakî spontane aver şî, lîderîyêk zî çin o. Xeylêk hêzê asayîşî vejîyayê kuçeyan. Yewîneyê îstîxbaratî tewr zêde mesayî kenê. Seba nê zî organîzebîyayîşê înan bi rastî zî xeylêk zehmet o. Bi rastî hêvîya mi çin o ke no protesto netîceyêkê bigîro. Babete serepiştişê cinîyan nêyo. Seba Îran welatêkê şerîatî yo, fehmê înan ê derheqê çîyan de, tena cinîyan de nêyo.”

 

Hedîye tewr peyîn wina vat: “Çend sebebê nê estê. Tirkîya de rewşa cinî sey caardişê Îranî nêyo. La çi heyf rewşa cinî her ke şino xirab beno. La ez bawer nêkena Tirkîya wurzo Îran ra vajo, ‘Ey Îran eke cinî nêwazê, wa xo bipişê wa xo nêpêşê.’ Do îronî bibo. Seba nê zî goreyê mi Tirkîya do çîyêk wina nêvajo.”