Dîlan Babat

 

ANQARA - Cinîya bi nameyê F. dîyar kerd ke hukmat, bi birnayîşê înternetî hewl dano ke xoverdayîşê Îranî bipelçiqno û çalakîyanê verî yê cinîyan ê seba serpiştişê komelî nêbî la dimayê  qetilkerdişê Jîna Mahsa Amîni xoverdayîşê komelî kerdî.

 

13ê êlule de Îran de Jîna Mahsa Amînî hetê polîsê ehlaqî yê Îranî ra bi îşkence ameye qetilkerdiş û dimayê nê çalakîyê şarî destpêkerdiş û bi rojano dewam keno. Çalakîyê protestoyan de her ke şino hûmare birîndaran, destbendkerdeyan û qetilkerdişan zêde beno. Hukmatê Îranî zî hewl dano ke bi birnayîşê înternetî vengê şarî bibirnê. La şar çalakîyanê xo de bi israr o.

 

Cinîya bi nameyê F.ya bi sebebê asayîşî nameyê xo nêda, derheqê çalakîyê ke dimayê qetilkerdişê Jîna Amînî ameyî destpêkerdiş, ajansê ma rê qisey kerd.

 

Awakerdişê komara îslamî…

 

Şorişê Îranî 11ê sibata 1979ine de ca ameyo û 1ê nîsana 1979ine de Komara Îslamî ameya awankerdiş û vat: "Dimayê şorişî reyke de 8ê Adare bi ca ame. Cinî 8 rojan 8ê Adare de kuçeyan de bî. Waştişê înan o bi, ‘ma seba serepiştişî şoriş nêkerd, ma seba azadîye şoriş kerd.' Cinîyan dimayê şorişî ferq kerd ke şoriş ver bi ça şino. Dimayê nê serepiştişî şewêke de ferz kerdî û hêdî hêdî aver berdî. Vernê de sazgehan dima ra pêro wareyê komelî ferz kerdî. Têkoşînê cinîyan dimayê şorişî zî dewam kerd. La o wext şerê Îran- Iraqî estbi. Prosesêkê wina yê 8 serran de dewam kerd de Komara Îslamî ameye awankerdiş de problemê hêzê teberî estbî. Na babete tevgerê cinîyan ê Îranî kerd bêvengîye. Ciwanê şorişgêr şîne şer û cinî zî planê peyîn ê seba pawitişê welatî bêveng mendî. Ma eşkenê prosesî, prosesê bêvengîye biercnê. Dimayê ke şer peynî bi, dem dest pêkerd û tevgerê cinîyan reyna ame serê xo. Bi ameyîşê Hatemî dir cinîyan xo aver berd û demêko newe dest pêkerd. O wext tevgerê cinîyan reyna gane bi."

 

Bi Ahmet Nejatî reyde yewîneyê polîsê ehlaqî ameyî awankerdiş

 

F. vat, 1998ine de Îran de Hatemî wezîfera ameyo girewtiş û cinîyan xo her ware de xo rêxistin kerdo û vat: "Dimayê 1998ine  tevgerê cinîyan komel de zêde ame vînayîş. O wext cinîyan kampanya ‘seba heqê cinîyan îmza' dayî destpêkerdiş. O wext kuçeyan de seba cinîyan, Îmza ame arêdayîş. Cinîyê ke na kampanya kerdî, bi tedayê hukmatî ameyî destbendkerdiş. 2005îne de demê Hatemî qediya û Ahmedî Nejat ame serê wezîfe. Bi ameyîşê ey dir yewîneyê polîsê ehlaqî ameyî awankerdiş. Dest bi dewrîye kerdî û temsîlkarêk wezaretê karê zereyî, îstîxbarat ra kesêk û emnîyetî ra zî temsîlkarêk ca girewt. Vernê de vatî, do derheqê cinîyan de hişyarî bikerê la dimayê demêkê zî derheqê heqê cuya cinîyan de qerar girewtî."

 

‘Çalakiya bêveng a 2017ine bî tarîxî'

 

F.ye dewam de wina qal kerd: "Cinîyê ke bîsîklete kuçe de ramnayîne, rastê tedayan ameyîne. Hemverê serpiştişî têkoşîn newe ra dest pêkerd. Roja çarşeme, çalakî ya çarşemo sipî ame destpêkerdiş. Cinîyan reaksîyonê xo ardêne ziwan. Cinîyan serê çapemenîya komelî de reaksîyonê xo mojnayî. Nuqtaya têkoşînî yê girewtî, 2017ine de Tehran de cinîyêke vejîya serê platformî û çalakîya bêveng kerd. A cinî metodê têkoşînî vurna û xeylêk paştdayîş dî. Xeylêk cinî seba nê ameyî destbendkerdiş û xeylê xo welat ra vejîyayî, şî welatêk bîn. Pêwa her çî cinîyan peyser game nêeşt. Bi Jîna Mahsa reyde zî no vejîya sewîyeya tewr berz."

 

Dem di demî protesto ameyî kerdiş

 

F, têkoşînê cinîyan wina qal kerd: “Cinî her tim tena ameyê verdayîş. 2019ine de seba vayîya benzînîhîrê katî zêde bî, merdimî vejîyayî kuçeyan. Na çalakîya protestoyî ya karkeran û şaran bî. Dem bi demê protestoyê bînî zî bi. Herêmê ke erebî ci de bî, xoverdayîşî ameyî kerdiş. O wext Azerbeycan û Tirkîya paştdayîş da çalakî. 2020ine de bi kiştişê Qasim Suleymanî, muhafizê şorişî teyareyêk fîna û protestoyî dest pê kerdî. Bi pandemî dir dest pêkerd la ê zî ameyî pelçiqnayîş."

 

‘Hewl danê xoverdayîşî pelçiqnê'

 

F.ye vat; protestoyê bi Jîna Mahsa reyde dest pêkerd, goreyê verê cîya yê û vat: "Komê etnîk zî tewrê protestoyan bî. Merdimê feqîrî, dewlemend zî tewr bî. Sebebê pîlbîyayîşê ci zî no bi ke merkezê ci de cinî bî. Nika sloganê, ‘Cinî cuye azadîye’ yenê berzkerdiş. No zî mojneno ke paştdayîş vejîyayo werte. Verê cinî çinbî, la nika her het paştdayîş dano înan. La hukmatê Îranî bi birnayîşê înternetî hewl dano, vengê şarî bibirno."