Melek Avci

 

MERKEZÊ XEBERAN - Rojnamegera Îranije û femînîst Zahra Bahherîshade seba protesetoyê Îranî vat, "No şorişê tewr pîl ê dinya yo."

 

Jîna Mahsa Amînî 17ê êlule de Îran de hetê "polîsanê ehlaqî" ra bi îşkence ameye qetilkerdiş û protestoyê hemverê rejîmî de dewam kenê. Protestoyê ke dewam kenê, hûmara kesê dinyaya xo bedelnayê, tam nêno zanayîş û eşkerayîya rêxistinê heqê merdiman û çimeyê herêmî de protestoyan de nêzdîyê 76 kesî ameyê qetilkerdiş. Rejîmo ke bi çekan hemverê şarî de şer da destpêkerdiş, mîyanê camêrd û xeylêk rojnamegerê cinî, kaykerdox û roşnvîr estê, ameyê tepiştiş.

 

Rojnamegere û femîste Zahra Bahherîshada Îranije, derheqê tedayê rejîmo ke bi serran o serê cinîyan de yeno kerdiş û qetilkerdişê cinîya kurde Jîna Mahsa Amînî de qisey kerd.

 

‘Mekerê xo vîr ra Mahsa cinîyêke kurde bî'

 

Zahra da zanayîş ke ganî nasnameyê cinîya kurde Mahsa zî nêro xovîrrakerdiş û vat: "Îran de cinîyan her wext bêtêduştîya cinsî û şîdetê hemverê înan zirar dî. Bi 40 serrî yo zî serpiştiş cinîyan rê ameyo ferzkerdiş û no zî tena dejêk o yeno zanayîş cinîyan anto. Rejîmê Îranî ke hemverê cinîyan de şîdetê xo seperneno cinsî, bi hawayêkê sîstematîk bi ca ard, bi qetilkerdişê Jîna Mahsa sînor derbaz kerd. No qetilkerdiş Îran de bi ca bêro zî ganî nêro xovîrrakerdiş ke Mahsa cinîyêke kurd bî û ma pêro baş zanê ke cinîyê kurdî û komê etnîkî yê Îranî teda înan rê yeno kerdiş û bi têduştîyî reyde rî bi rî manenê.”

 

'Serra 79ine heta nika têkoşîn dewam keno'

 

Zahra dewamê qsieykerdişê xo de dîyar kerd ke rejîmê Îranî yê hemverê cinîyan û LGBTQ+ bêtêduştî esto û wina vat: “Serra 1979ine ra heta nika cinîyan hemverê teda û qedexeyan xeylêk protestoyî kerdî. Nê têkoşînî de hem Îran de hem zî teberê Îranî de xeylêk komele û rêxistinî ameyê awankerdiş. Semedê heqê cinîyan serê bingeyê feminîzmî de xeylêk xebatan kerdî. Aktîvîte û têkoşînê cinîyan esasê femînîst aktîvîzmî de serra 1979ine ra dewam keno. Sewbîna komelê femînîstî yê Îranî, platformê xeylêk  kampanyayan ra feyde gêno û pêlê çarine ê  femînîzmî de rolêkê muhîm kay keno zî baş zano. Semedo xeylêk cinî çalakiyan de hetê polîsanê ahlaqî ra şîdet dî û birîndar bî. La bêcezaverdayîş hema dewam keno. Avûkatê keyeyê Mahsa ke derheqê  gumanbarê qetilkerdişê Mahsa û polîsê ahlaqî de gerre kerdî, bêhêvîya xo ya semedê prosesî ard ziwan. Vat ke, do no gerrekerdiş, bi serkewtiş netîce nêbo.”

 

'Herêma Kurdistanî de xeylêk kesî yenê tepiştiş'

 

Zahra bale ant serê tedayê rejîmî yê hemverê çalakiyan û vat, herêma Kurdistan ê Îranî de tewr tay 52 aktîvîstê cinî ameyê û wina vat: “Rojnamegere Nîlufar Hamedî ke xebera qetilkerdişê Mahsa viraşt, hetê rejîmî ra ameye destbendkerdiş û hucre de yena tepiştiş. Sewbîna rojnameger, femînîst û aktorê cinî û camêrdî yê reaksîyon mojnayî û paştdayîş danê protestoyan zî yenê tepiştiş.”

 

‘Şorişê femînîstî yê tewr pîlî yê dinya’

 

Zahra wina qal kerd: “No şorişê femînîstî yê tewr pîlî dinya yo. No têkoşîno tewr muhîm ê cinîyanê Îranî yo la bêguman waştişê înan no tena nêyo. Babeta esas têkoşînê hemverê şîdetê sîstematîkî yê hemverê cinîyan û bêtêduştîya cinsî yo. Belê cinîyê Îranî hemverê nê sîstemê pederşahî têkoşîn kenê û sloganê ‘cinî cuye azadîye’ berz kenê. Têkoşînê hemverê serepiştişî de gamêke muhîm ameya eştiş.”

 

Feminîzm goreyê rewşa cinîyan vuryena

 

Fîkro ke cinsê komelî û cinî tena qalê yew fehmê yewbîyaye nêkeno. Pêwa ke pêro cinî sipî, sîya, asyayî, latîn yan zî kam ci nîjad beno wa bibo, goreyê dîn, sinif, etnîsîte û cîyabîyayîşî vurnayîş mojneno. Hetê nasnameyê ma yê cîya yenê têhet, tecrubeyê cinîyanê sipî semedê nîjadê înan yeno naskerdiş, sey cinîyê sîya nêvînaye ameyî dîyayîş, semedê înan tewr asan o. Eke femînîzm semedê înan temsîl bikero esto, ganî bi nê cîyayîyan ra eleqeder bibo.