Melek Avci 

 

ANQARA - Avûkate Mîchela Arrîcale bale ant serê Komploya Mîyanneteweyî û vat: “Semedo ke vengê Abdullah Ocalanî çeke ra xurtir o tecrîd serê Abdullah Ocalanî de kenê. Eke bi hawayêkê azad qisey bikero, do şorişê demokratîkî yê mîyanneteweyî yê Rojhelatê Mîyanên de averşîyayîşêkê pîl bibo."

 

Komployê mîyaneteweyî yê hemverê Rayberê PKKyî Abdullah Ocalanî 9ê teşrîna verêne de 1998ine de Sûrîye ra vejîya, dest pêkerd û 15ê Sibata 1999ine ardî Tirkîya. Komplo kewt serra 24ine. Komployê mîyanneteweyî yê binê kontrolê Dewlete Yewbîyayeyê Amerîka (DYA) de bi ca ame, 1985ine de hetê Gladyoyê NATO û Almanya de kewt dewre û serrê 1990î de bi Îngîlîstan û 1996ine dima bi Israîl û Yunanîstanî dewam kerd.

 

Serrê 1998ine de bi destê Suudî Erebîstan, Misir, Îran, Surîye, Parlamentoyê Ewropa, Konseyê Ewropa, Fransa, Îtalya, Hollanda, Rusya û tewr peyîn de zî 1999ine de bi hemkarîya Swîsre û Kenyayî de komplo dewam kerd û heta 15ê Sibata 1999ine bi ardişê Rayberê PKKyî Abdullah Ocalanî yê Tirkîya dewam kerd. Abdullah Ocalan bi serran o Îmraliyî de binê tecrîdî de yeno tepiştiş û tu heqê tepiştişî ra feyde nêgîno, nêeşkeno bi keye û avûkatanê xo dir pêvînayîş bikero. 

 

Hemsereka Koma Mudaxaleyê Huqûqî yê Mîyanneteweyî-Merkezê Demokrasî û Cigêrayîşî û eynî wextî de îmza eştibî kampanyaya hemverê tecrîdî Mîchela Arrîcale derheqê 24ine serrgêra komployî de ajansê ma rê qisey kerd.

 

*Astengkerdişê pêvînayîşê bi Îmraliyî dir pêwa binpaykerdişê heqan, yeno manaya binpaykerdişê peymana Neteweyê Yewbîyaye zî. Na babete de sazgehê mîyanneteweyî çira bêveng ê?

 

Ya rast helwestêko bêhuqûqî yo. Ez bi formêk cewab bidî. Formêkê lawfare yo. Lawfere manenê sîyasî yê, yanî nê semedê sîyasetê mîyanneteweyî vana. Semedê welat bêrê manîpulekerdiş û werte ra bêrê wedaritiş, qanûnan seke çekan xebitnenê. Semedê nê zî stratejîyo k eyeno xebitnayîş, qanûnîbîyayîş yan zî bêqanûnbîyayîşê ci girîng nêyo. Na babetêka polîtîk a. Demo ke ma vajê Ocalan tepişteyêko sîyasî yo, ma dîyar kenê ke sucêkê ci yê qanûnî çin o. Semedê nê zî caardişê huqûqî yê şertê mîyanneteweyî semedê edeletî semedê berjewendîyê hukmatê arenayê mîyanneteweyî yeno xebitnayîş. Sebebê bêvengîya sazgehê mîyanneteweyî zî semedê sebebê sîyasî yê. Semedo ke Ocalan tepişteyêkê sîyasî yê mîyanneteweyî yo hemverê Tirkîya zî caardiş çin o. Demo ma dewletan ra vanê ke bikewê tevger, vanê ke mudaxaleyê hemverê Tirkîya qanûnî yo. La na babetêke sîyasî ya û Birêz Ocalanî tepişteyêko sîyasî yo. Semedê nê zî bi tena sereyê xo bi tu çareserîyêk huqûqî mumkin nêyo, hetê ci mîyanneteweyî esto.

 

*Derheqê tecrîdê hemverê Abdullah Ocalanî xeylêk kampanya ameyî kerdiş. La heta nika hewldayîşî netîce nêda. Na babete de nuqte qels mendê çî yê?

 

Bi rastî semedê tecrîdî serê Abdullah Ocalanî bêro vindarnayîş, ma her tewir kampanyaya azadîye kenê, la çi heyf netîceyêkê ma nêgînê. No problemêko pîl o û xeylêk têmîyan o. Sebebê nê zî oyo ke PKK sey rêxistinê terorî kerdê, lîsteyî. Ma Îtalyayî her tim semedê Abdullah Ocalanî kampanyayan kenê û ma vanê ke lîsteyê terorî de yo û semedê nê ma welat de yenê krîmînalîzekerdiş. Semedê vengê kesan bibirnê, mekanîzmayê qanûnî estê. Hewl danê PKKyî sey rêxistinê terorî bimojnê û bikerê lîste. Sey wareyê mîyanneteweyî hemverê nê de vindarnayîş hîna asan o û netîceyê başêr yenê girewtiş. La Tirkîya de no têmîyan o."

 

*Serê komployê mîyanneteweyî yê hemverê Abdullah Ocalanî de ameyo destpêkerdiş de 24 serrî derbaz bi. Le şert û mercê tecrîdî her ke şi tewr giran bi. Gelo tecrîdêk wina çira Îmralî de yeno kerdiş?

 

Semedo ke vengê Abdullah Ocalanî çeke ra xurtir o no tecrîd yeno kerdiş. Derheqê ey de qiseykerdiş zî mi kelecan keno. Fikrê Abdullah Ocalanî dişminê nê modernîte yo û îqtîdaro netewî yê bîyaye yo. Şima zanê mabêne fikrê komelî yê neteweyê demokratîkî û lîberalî de têkoşînêkê zaf şîdet esto. Îdeolojîyê lîberal de tewr tay di komê ke heq danê û gênê, yê ke verê ma de yê û yê ke dişminê ma yê estê û no tena semedê kesê verê xo de fêdeyê înan esto, îmkan danê. Nika Abdullah Ocalan zî derheqê komelî de babeta demokratîkî û huqûqî de vanê, heqê unîversal esto û ganî her kes bibo kerdoxê heqan. Semedo ke her kes semedê ey têduşt o. Heme hêzê lîberal yê dewletan ray benê, dimayê demêk demokrasî nêwazenê. Semedo ke  demokrasî ra tersenê ke demokrasî heme bêtêduştîyan werte ra wedarneno.

 

La Abdullah Ocalan goreyê mi sîmgeyê rast ê têkoşînê demokratîkî yo. Goreyê mi semedê nê tecrîd her ke şino giran beno. Demo ke merdim tarîx ra ewnîyeno, şertê globalî zehmet benê la eke Abdullah Ocalan azad qisey bikerê û no tecrîd wuştêne do têkoşînê kulturî  biameyîne qezenc kerd û bi taybetî şorişê demokratîkî yê mîyanneteweyî yê Rojhelatê Mîyanên de averşîyayîşêkê pîl bi ca biameyîne.

 

*Tirkîya demêkê nêzdî de vat ke Abdullah Ocalan heqê hêvîye ra bêpar o. Gelo mumkin o Tirkîya goreyê xo derheqê tepişteyêkê sîyasî de qerarêkê wina bigîro?

 

Vatişê ‘heqê hêvîye nêno nasnayîş' yeno manaya ke tu hetê huqûqî semedê Abdullah Ocalanî bi ca nêno, tena semedê sebebê sîyasî ameyo tepiştiş o. Erdogan semedê krîzê Rojhelatê Mîyanên çareser bikero wazeno Abdullah Ocalan fek têkoşîn û fîkrê konferalîzmî yê demokratîke vera bido. Semedê nê zî Erdogan vano, heqê bidestkerdişê hêvîye qanûnî nêyo. Welatêk de eke huqûq planê peyîn bibo, tu çîyêkê qanûnî nêeşkeno vejîyo werte.

 

*Heqê CTPyî esto ke bê destûr tu kesî ra bigîro şêro serdayîşê zîndanan. CPT vat, do 2023ine de şêro 8 welatan. La Îmrali ci de çinbi. Çira?

 

Heyetê taqîbkerdişê Îşkence, her 5 aşman yan zî 6 aşman ra reyke yanî di rey ganî serdayîş bikerê. Ê ewilî îlan keno, ê bîn zî nimite ken. Serdayîşê ke îlan nêkeno, do welatê ke wayîrê keno ke serde bêro tepiştişî yo. CPT tewr peyîn 2016ine de serdayîşê perîyodîkî kerd. Semedê pandemî di serrî dima 2024ine zî 2025ine de do serdayîşan bikero. Ma bi israr nê vanê, CPT ganî her 5 serran reyke serdayîş bikero û eşkerayî bido. La ganî no serdayîş nêrê eşkerakerdiş û vera ke Tirkîya amadekarî bikero, ganî bêro kerdiş. Babeta esas eşkerakerdişê bernameyê serdayîşî nêyo, ganî serdayîşî nêşkevara bêrê kerdiş ke şertê Îmraliyî bêrê vînayîş. Hîrên Maddeyê Peymana Heqê Merdiman ê Ewropayî zî vano, şima goreyê qanûnê xo terorîst qebûl bikerê zî şima nêeşkenê îşkence bikerê.

 

*Nika dewaya ke PKK lîsteyê terorî bêro vetiş, dewam kena. Aşma teşrîna verêne de do qerar bêro dayîş. Eke PKK lîste ra bêro vetiş, do vurnayîşî bibî? Yan zî tecrîdê serê Abdullah Ocalanî bêro wedaritiş PKK do lîste ra bêro vetiş?

 

Semedê nêzdîbîyayîşê Mîyanneteweyî bêro vurnayîş, ganî PKK bêro goşdarîkerdiş. Goreyê netîceyê hemleyêkê demokratîkî do asan bibo. Eke PKK lîsteyê terorî bêro vetiş, do Tirkîya bibo îdarekarîya xoser la dewlete tedayan bikero, do no mumkin bo. La teda zî girêdayeyê sîyasetê mîyanneteweyî yo. Semedê destê Tirkîya de qertê multecîyan esto. Yewîya Ewropa semedê krîzê ekonomî bi Erdoganî dir girêdeyeyo maneno. Teda Tirkîya rê nêkena.

 

*Seke şima zanê tena Tirkîya hemverê kurdan teda çin ê. Sûrîye û Iraq de hemverê kurdan de hêrişî bi ca yenê. Çareseriya problemê kurdî do senîn bibo?

 

Problemê kurdî tena problemê têkoşînê heqê merdiman nêyo. Yo girîng ganî kurdî qederê xo bixo tayîn bikerê. Welatê binpaykerde de têkoşînêkê babeta vatişî ya. No tena Kurdistan de ney. Nimûne, Fîlîstîn yan zî Amerîkaya Latîn zî ganî ma hewldayîş û têkoşînêkê bidê. Ma hîrên sewîyeya prosesê kolonîzasyonî de yê. Welatê ke ameyê binpaykerdişêk, kontrolêkê herêmî esto. Nika zî bi tedaya kulturî û ekonomî şorişê demokratîkî yê welatê binpaykerde danê vindarnayîş. Semedo ke merdimî qedera xo bi xo tayîn bikerê, ganî ma têkoşîn bikerê.

 

*Şima girêdayîşê Şarê Kurdî yê semedê rayberê PKKyî û paradîgmayê ci çi fikrîyenê?

 

Şarê Kurdî, şaro tewr xurt o ke semedê heqê xo têkoşîn kenê. Nê têkoşînî de ca girewtiş, semedê mi rumetêko pîl o. Sewîyeya sîyasî de ganî her kes semedê rewşa Abdullah Ocalanî têkoşîn bikero. Problemê kurdî û problemê Rojhelatê Mîyanên eynî sewîyeya sîyasî de vejîyayî werte û ez wazena Peymana Qij ê Asîmanan (Sykes-Pîcot Agreement) ê hêzê binpaykerde bîyarî vîr. Semedê nê zî ganî paştdayîşê mîyanneteweyî û tevgerê averşîyayîşê pêwa lîderê kurdî ca bigîrê.