Melîke Aydin

 

ÎZMÎR - Koordînatora Torra Dîyalogê Romanan Elmas Aruse bale ant serê binpaykerdişê heqê cinîyan ê romanan ser û dîyar kerd ke rêxistin û aktîvîstê ke seba heqê têkoşîn danp, ganî hîna zêde cinîyanê romanan reyde eleqedar bibê. 

 

Pêroyê dinya de yeno texmînkerdiş ke 50 mîlyonî ra zêde romanî estê. Nizdîyê 5 mîlyon romanî zî Tirkîya de ciwîyenê. Sey welatê bînan Tirkîya de zî her hetî ra raştê cîyakerîyan yenê. Sereka Komeleya Cîyakarîya Sifir û Koordînatora Torra Dîyalogê Romanan Elmas Aruse derheqê cîyakarîya hemverê cinîyê romanan de ajansê ma rê qisey kerd. 

 

Elmase da zanayîş ke heqê romanan ê esasî qet nîno dîyîş û wina qiseykerdişê xo dewam kerd: “Romanî wazenê ke heqê perwerde, weşîye û heqê starbîyayîşî ra sey hemwelatijanê bînan heq bigîrê. Xeylê romanî bê tapu bananê tewr xirabeyan de manenê.” 

 

Verhukmîya hemverê romanan 

 

Elmase dîyar kerd ke pêroyê raşteyê cuye de ameyî deqkerdiş û wina vat: “Seba romanan vanê; kesê ke karê xiraban reyde meşgul benê, dizî û ûsn. No verhukmîyêk girdo hemverê romanan de. Mekteb û îbadetxaneyan de tewr peynî de ca gênê. Goreyê her herême cîyakarîye reyde rî bi rî manenê. Bê asayîş ciwîyenê. Laser biwirzo sere de ê benê mexdur. Çike bananê tewr xiraban de ciwîyenê. Karê tewr zehmetinan de xebetîyenê û wina îdareyê xo kenê. Heto bîn de karê tewr xirab zî reyna komel nêwazeno bi romanan reyde bixebetîyo. La seba ke biciwîyî mecburê ke bixebetîyê.” 

 

Polîtîkayê hemverê romanan  

 

Elmase ard ziwan ke dewletî seba romanan xerîtayêke hadre kerd û Tirkîya zî na çarçewa de sey hetê dezavantajî nizdîyê romanan bena û wina dewam kerd: “Ewropa de nizdîbîyayîş cîya yo la netîce eynî çî yo. Balkanlarî de taxa Romanan esta û fotografanê înan ra biewnê cîyakarî çin a. Netîceyê polîtîkayê hemverê romanan nêbedelîyeno. Çend heqê înan ê hemwelatijî yê ortax bêro naskerdiş zî têduştî nîna manaya edaletî.” 

 

Wexto ke beno weçînayîş yenê taxa romanan  

 

Elmase qiseykerdişê xo de wina bale ant heqê romanan ser: “Seba çareserîya problemê romanan ganî îradeyêk bêro mojnayîş. Ganî seba înan butçeyêk bêra cîyakerdiş. Ganî samîmîyet û îrade bimojnê. Şima nas nêkenê la şima derheqê înan de xeylê çîyan xêz kenê. Wexto ke weçînayîş yeno seba rayan şinê taxan. 600 rêxistinê romanan estê û hema zî hewl danê ke xo bi rêxistin bikerê. No çî newe yeno qiseykerdiş. Komelo ke hema awe, cereyan û banê înan çin o, esto. Hema zî keyeyo ke tede tup çin o esto.”  

 

Mîyanê 600 rêxistinan de temsîliyetê cinîye çin o  

 

Elmase ard ziwan ke cinîyê romanî hîna zêde bi cîyakarî reyde rî bi rî manenê û vat: “Karê miqatekerdişê tutan, nêweşan û keyeyî serê paştîya cinîye de yo. Ma vat ke 600 rêxistinî estê la mîyanê înan de temsîlîyetê çinîye çin o. Vatiş û waştiş goreyê cinîye nîyo. Planê Çalakîya Stratejîkî ya Romana ya hukmatî esto la mîyanê nê planî de seba cinîyan çîyêk çin o. No plan heskerdişê camêrdî û hepskerdişê cinîye yê mîyanê keyeyî esas gêno. Wexto ke rewşe wina biba mîyanê nêtêduştî de cinî hîna zêde nêtêduştî ciwîyena. Mîyanê edaletî de cinî çin a, wextê cinîye çin o ke qala xo bikera.” 

 

Cîyakarîya hemverê cinîyan  

 

Elmase qiseykerdişê xo yê peyênan de qala rewşa cinîyanê romanan kerd û wina peynî ard: “Cinîyê romanî hîna zêde cîyakarîye reyde rî bi rî manenê. Camêrd bi kinc û xoradayîşê bedilîyeno. La wexto ke cinî kincê xo yê herêmî xora dana bi cîyakarîye reyde rî bi rî manena. Wexto ke ma şinê dingê wesayîtan, seba ke wendiş û nuştişê ma çin o, ma otobusê Bayrampaşayî persenê. Hemwelatijî seke ma diz bî nizdîyê ma benê, dûrî vindenê. Mîyanê xebatê dezgeh û rêxistinanê cinîyan de ma cîyakarî vînenê.” 

 

Bi hêzkerdişê camêrdan peyser verdayîşê cinîyan

 

Elmase, dîyar kerd ke mîyanê Torra Paştdayîşê Romanan de serra 2011ine ra heta nika seba bi heskerdişê sazgehê sivîlî yê komelî yê romanan xebatî yenê rayraberdiş labelê camêrdî yenê bi hêzkerdiş, la cinîyan peyser verdenê. Elmase wina bale ant serê babete: "Rêxistinbîyayîşî de gamêke ameye eştiş, labelê seba cinîyan raşte çin o. Ma vînenê ke camêrdê ke bi hêz benê û hemverê cinîyan  benê asteng. Rayîr vernîya cinîyan de padanê. Camêrdê ke benê serekê sazgehê sivîl zî heqê merdiman pawenê la keye de heqê cinîyan nêpawenê.”

 

Eşkenê vengê xo berz bikerê

 

Elmase dîyar kerd ke Komeleya Cîyayîya Sifirî serra 2015ine de stratejîyêk aver berd û Torra Diyalogî ya Romanan awan kerd û wina qedêna: "Ma hewl da ke pêro xebatan de verê camêrdî de wa cinîyêke zî bibo. Wexto ke cinî kewtî ferqê ê hêzî, camêrdî zî nê gore gaman eşt. Têkoşînê komelî musayî. Hemverê cîyayîyê cinî de ma bi Torra Diyalogê Romanan reyde şuxulênê. Xeylêk aktîvîstê ci yê cinî estê. Êdî cinî eşkenê vengê xo berz bikerê.”