Oznur Deger

 

MÊRDÎN - Xewlet Oncuya ke cuya xo da serê aştîye dîyar kerd ke vera zextan de bîya dayîka aştîye û wina vat: “Wa her kes seba aştîye wezîfeyê xo bîyaro ca. Ganî vera zîndanan de bi hîsgêrî têgêrayîş bibo û yewîya neteweyî pê bêra.” 

 

Dayîka Aştîye ke seba vindarnayîşê zilmê serê şarê kurdî bi sloganê ‘Vera şerî de aştîye’ bi serran o têkoşînê xo dewam kenê. Nê dayîkan ra yewe zî verfeka Dayîkê Aştîye ya Qoserî Xewlet Oncuye ya. Xewlete dîyar kena ke vera bêhuqûqî û hêrişan de bîya dayîka aştîye. 

 

Tutîtîya aye mîyanê xozaye de derbaz bî 

 

Xewlete serra 1968î de dewa Berniştî ya Mêrdînî de ameye dinya. Heta yew serrî ya aye keye Berniştî de bî û dima ra pîyê aye seba ke mele bî dewa Beşpinarî ya Çinarî ya Amedî de ca beno. Dewa Bedîrlu de tutîya aye derbaz bena. Xewlete bi heyecanêk gird qala tutîtîya xo kena û dîyar kena ke tutîtîya aye mîyanê xozaye de derbaz bîya. 

 

Nêverdayî biwana 

 

Xewlete qet nêşîya mekteb. Pîyê aye mele bî coka ra hema emrê xo yê şenikîye de musaya Kuran. Xewlete dîyar kena ke wendiş ra xeylê hes kena û vat ke badê emrêk keye nêverdayo ke şêra camî zî. Xewlete wina vat: “Vatî ke gird bîya, êdî wa nêra camî. Vatî ke xerîbî yenê uca. Mi zaf waştêne şêra. La nêverdayî. Mi zî keye de wendişê Kuranî dewam kerd.” 

 

Şenikatîya xo de ameye zewecnayîş 

 

Xewlete hema 16 serrî ya xo de lajê datê xo reyde yena zewecnayîş û dima ra Çinar de ca bena. Xewlete wina dewam kerd: “Mi nêzanayêne zewac çi yo. Coka ra mi ne vat heya û ne zî vat nê. Keye mabenê xo de qerar dabî. Mi zî veng nêkerd. Ma zewecîyayî, keyeyê datê xo de ma bi ca bîyî. Ma 7 kesî keye de mendêne. Heme karê keyeyî mi kerdêne. 4 serran tutê mi çinî bî. Dima ra 5 tutê mi virazîyayî. Badê demêk ekonomîye vera ma koçê dewa Miqiblê ya Mêrdînî kerd. Dimayê nê reyna eynî sebeban vera ma şîyî Qoser. Mêrdeyê xebetîyayêne, ewnîyayêne ma ra." 

 

‘Vera zilmî de bîya dayîka aştîye’  

 

Xewlete dîyar kerd ke emrê xo yê şeniktîye de vera zilmî de sere çewt nêkerda û wina vat: “Mi şenikatîya xo de vera zilmê pî, bira û mêrdeyî de sere çewt nêkerd. Nika vera zilmê dewlete de sere çewt nêkena. Ez zilmî qebul nêkena. Se beno wa bibo ez zilmî qebul nêkena. Coka ra ez bîya dayîka aştîye. Serra 1993yî de eştî keyeyê pîyê mi ser. Îşkence bi birayê mi kerdbî. Senî ke mi xeber girewt ez şîya keyeyê înan. Cîranan vatî ke meşore do to bikişê. Mi vat ma mergî ra wetêr esto. Ez şîya keyeyê pîyê xo. Pîyê mi û hîrê birayê mi bi îşkenceyî tepiştbî.” 

 

Datê aye yeno qetilkerdiş, birayê aye tewrê têkoşînî bîyî  

 

Serranê 90an de apê Xewlete bi îşkence yeno qetilkerdiş û birayê aye Mehmet Şerîf Oncu û Bahattîn Oncuyî zî tewrê PKKyî benê. Mehmet Şerîfî ra tu xeberêke nîna girewtiş û Bahattîn zî ganî yeno tepiştiş. Birayê aye Bahattîn 28 serrî yo tepişte yo. 

 

Ma seba aştîye têkoşîn kenê

 

Xewlete wina dewam kerd: “15 serrî verê ez tewrê dayikê aştîye bîye. Mi xeylêk hîkayeyê goşdarî kerd. Dayîkî xeylê dej ancenê, zulm vînenê. Ma tenê zulm dîyo. Pêwa nê ma fek waştişê aştîye ra vera nêdanê. Seba aştîye ma têkoşîn kenê. Prosesê ke zîndanan de bi rayberîya Leyla Guvene de zîndanan de grevê vêşanîye amebî destpêkerdiş ma xeylêk zehmetî ant. Tutê ma pêro grev de bî. Ma o wext verê awanîya HDPyî yê Qoserî de eşkerayîye da. Bi wesayîtê zirxî û TOMAyî vernîya ma de vindertî. Mi zî vat, êdî bes o û ma reaksîyon mojna. Ez ameya destbendkerdiş. 6 saete dima ra mi vera dayî. Di serrî verê reyna eştî serê keyeyê mi û ez 6 rojan destbend menda. Yewin waştişê ma oyo ke êdî dej nêro antiş, tutê kesî nêmirê. Wa merg û şer çinîbo. Aştî weşikîye awan kena.”

 

Wirdî wayê aştîye qîrenê

 

Pêwa Xewlete, waya ci Firîet Dogan zî endama Înstiyatîfê Meclîsê Dayika Aştîye ya. Wirdî wayê têkoşînê seba aştîye pîya rayra berê û pîya aştîye qîrenê.