AMED - Baxçeyê Hewsel û Sûrê Amedî ke Lîsteya Mîrasê Kulturî yê UNESCOyî de yê, nêgirîyenê "Lîsteya Mîrasê Dinya ya ke binê Tehluke de ya". Nurşîn Aslaner Esene derheqê babete de qisey kerd û vat ke Hewsel çinitişê endustrîyelî rê ameyo akerdiş û na rewşe rîskêk cidî awan kena. 

 

Baxçeyê Hewsel û Sûrê Amedî ke Lîsteya Mîrasê Kulturî yê, semedo ke bigirîyê "Lîsteya Mîrasê Dinya ya ke binê Tehluke de ya" pêşnumeyêk hetê UNESCOyî ra ame amadekerdiş û kombîyayîşê Riyadî de ameybî qebulkerdiş. Endama Komeleya Ekolojîye Nurşîn Aslaner Esene derheqê babete de ercnayîş kerd.

 

 ‘Taxî raşte ra ameyî wedaritiş’ 

 

Nurşîne vat Sûrê Amedî û Baxçeyê Hewselî serra 2015î de kewtî Lîsteya Mîrasê Dinya ya UNESCOyî. Nurşîne qiseykerdişê xo de wina vat: “Ganî bêrê pawitiş. Semedo ke no mîras bêro pawitiş binê banê Şaredarîya Bajarê Girdî ya Amedî ra bi hemkarîya UNESCOyî yewîyêk rayîrberîye yê raşteyî ame awankerdiş. Mîyanê mekanîzmayî de rêxistinê komelkî yê sivîl estê. Serra 2015î de pêkewtişî dest pêkerdî. Rijnayîş virazîya. Dimayê rijnayîşan qedexe ame îlankerdiş. Taxan rijnayî û kerdî raşt. Berpirsîyarîya tîya ganî bi wezîrîya kulturî reyde bîya. La rijnayîş meşru kerdî û dewrê wezîrîya bajarvanîye ame kerdiş. Keyeyê hemwelatijanê uca ameyî xespkerdiş. Raşte ame îstîmlaqkerdiş. Şarê herême ame koçkerdiş.” 

 

 ‘Bi qeyûman reyde texrîbat zêde bî’ 

 

Nurşîne vat ke texrîbat tena Sûrîçî de nêame kerdiş û wina vat: “Eynî çî Sûr û Baxçeyê Hewselî de zî ameyî kerdiş. Herême de babeta vatişîya ke raşteyê çinitişê endustrîyel ame awankerdiş. Do xeylê rîskan xo reyde bîyaro. Çîyo ke Hewsel de yeno kerdiş, tewirîya nebatan o. Bi serrn o Sûr Hewselî ra mird beno. Şuxilnayîşê dermanê zîretî zirar dano tewirê gandaran. Vîşêrê înan mîyanê erdan de rayîrê hîra ke wesayîtê karî ci ra derbaz bibî, virazîyayî. Do texrîbatan rê rayîr akero. Kesê ke kerdî zî qeyûm bî. Projeyê îmarî yê qeyûm wina kerd. Rîsk gird bî, coka ra zî nika ameyo statuya ke bikewo Lîsteya Mîrasê Cîhane ya ke Binê Xetere de yê.” 

 

 Rapor amade kerdî la nêkerdî binê lîseya tehlukeyan 

 

Nurşîne vat ke rêxistinê komelkî yê sivîl û kesan vera rijnayîş û texrîbatan de muracatê UNESCOyî kerdî û UNESCO zî heyetê ICOMOSî erşawit Amed û wina dewam kerd: “Serra verêne de aşma teşrîna peyêne de ICOMOS ame Amed û raporêk amade kerd û netîceyê cigêrayîşan de vat ke ganî bi lezkî bikerê binê pawitişî û bi tehlukeyêk cidî reyde rî bi rî yo. 15ê êlule de hetê Komîteya Mîrasê Dinya ra ame munaqaşakerdiş. La nêkerdî lîsteya tehlukeyî. No zî naqokîya UNESCOyî mojneno.”

 

 ‘Bi destê qeyûmî texrîbat dewam keno’ 

 

Nurşîne qiseykerdişê xo wina qedênaye: “No raşte semedo ke cografyaya Kurdistanî yo, dewlete verê ke krîter ra biewna hewl dana nê raşteyan çinî bikera. Vîşêrê Amedî daristanê xeylê bajaran zî yenê çinîkerdiş. Dar yenê birnayîş. Merdim ca û wareyanê xo ra yenê kerdiş. Herême bê merdim verdenê. Bi no hawa hewl danê çinî bikerê. Qeyûm bi projeyê bajarvanî û îmarî texrîbatan dewam keno.”