AMED - Terzîyê Amedî bale antî serê krîzê ekonomîye ke her ke şina xorîn bena û dîyar kerdî ke vayîya qumaşî xeylêk zêde bîya û ne şar eşkeno bikiro û ne zî ê eşkenê nê karî bikerê.

 

Semedê polîtîkayê îqtîdarê AKP-MHPyî her raşteyî de krîzê ekonomî game bi game xorîn beno. Vayîbîyayîşê pêro beşê komelî bi tesîr benê. Beşêk bîn ê komelî ke nê krîzî ra tesîr beno zî esnaf ê.  Esnafê ke Amed de terzîtîye kenê gerreyê xo yê  semedê krîzî bi ajansê ma reyde pare kerdî.

 

‘Vayîya kargoyî yê cilan zêdeyêr bîya’

 

Roza Dalli ya ke 16 serrî yo terzîtîye kena ya û tutîya xo ra nê karî ra hes kerda. Roza dîyar kerd ke aye nêeşkena berardişê semedê karê aye yo bikera û dîyar kerd ke çîyo tewr zêde tesîr înan rê kerdo krîzê ekonomîye yo û girêdayeyê nê krîzî zî vayîya dolarî yo. Roza wina vat: “Pereyê tirkî bîyo welî. Ma vanê dolar hende zêde bîyo, hîn fam nêkenê, vanê 'çi eleqeyê ma bi dolar' esto. Derzenî ra heta la bigîre pêro bi dolar û ewro yenê. Wexto ke ma mal gênê, vayîye û erjanî girêdayeyê dolarî yo. Her çî ma girêdayeyê dolarî yo. Wexto ke ma vayîye zêde kenê, girewtoxî vanê zaf o, wexto ke ma erjan danê zî o wext zî ma zirar vînenê. Verê ma serê înternetî de xeylêk cil kesê ke tîya ra şîyê Ewropa rê şirawitêne. Ma dayîne kargo û şirawêtêne. Nika vayîya kargoyî yê cilan 2 qat zêdeyêr bîya. Verê mi xeylêk cilan şirawêtêne qezeyan rê. Êdî heqê kargoyî yê cilan vayêr bîyo. Ne ez eşkena biroşî û ne zî bidê kîra û ne zî kerdoxî eşkenê bigîrê. Ma zaf zirar vînenê. Kîra  zî xeylêk vaya.”

 

Şandînan endîşeyan ra nêeşkena rakewa

 

Ayhan Kaşa ya ke 20 serrî yo karê deştişî kena zî destpêkê qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke karê aye verê bi qîmet bîyo labelê dimayê krîzê ekonomîye  nêeşkenê qumaş zî bigîrê. Ayhane da zanayîş ke vernîya krîzê ekonomîye perçeyê qûmaşî bi 250 bî û taximêke cil bi 50 lîrayî dayîne kîr û wina vat: “Ewro metreyê qûmaşî bîyo 1750 lîra û ma bi 250-300 lîrayî danê kîra. Sewbîna kîraya ma ya dikanî zî zêde bena. Her çî vaye bîyo. Rojêke de 30-40 lîra şino heqê rayîrê ma. Ma nêeşkenê nê karî dewam bikerê. Çimê ma ci de yo ke ma kargehê xo padê. Êdî tehmê karî nêmendo û her çî xeylêk vaye bîyo. Dimayê erdlerzî cayê karê xo ma xeylêk vurna. Semedo ke keye û dikanê ma xisarêk pîl dîyî. Xora hacetê ma pêro binê kerrayî de mendî. Ma sey verê nêeşkenê debara xo bikerê. Rewşa ma ya ekonomî qet baş nîya. Ma şan de demo ke sereyê xo danê serê başna semedê problemê bîyaye ma nêeşkenê rakewê. Ma kewenê  fikrê ma do siba filan perçeyê xo senîn bigîrê? Ma do kîraya dikanî senî bidê? “

 

‘Ma semedê faturayan şuxilênê’

 

Devrîm Algaz zî ya ke 2 serrî yo terzîtî kena, eynî wextî de cilanê ke derznena dana kîra. Devrîme dîyar kerd ke semedo ke nêeşkeya debara keyeyê xo bikera, dest bi nê karî kerda. Devrîme wina vat: “Verê hemverê na keda pîlî pereyê ke kewtêne destê ma qîmê ma kerdêne labelê nika wina nîyo. Kîraya keyeyî 750 nî nika bîya 5 hezar lîreyê tirkî. Her çî zêde bîyo. Ti vajê şima eşkenê çîyêk bogîrê? Ma do vajê ma nêeşkenê. Ma tenê rojane eşkenê heqê werdî vejê. Ma hewl danê ke hewcedariyê tutanê xo bi ca bîyarê. Xêrcê nê ma nêeşkenê debara xo bikerê. Ma semedê faturayan xebitîyenê.”

 

Qezencê înan mîyanê mesrefê dikanî de maneno 

 

Devrîme qiseykerdişê xo yê peyênan de da zanayîş ke ê serê sibayî ra heta şewe çilayê xo akenê, kincan roşenê û ûtî kenê. Devrîme dîyar kerd ke ê heme mesref ê û binê nê mesrefan ra nêeşkenê werizê. Devrîme wina qiseykerdişê xo peynî kerd: “Pereyê rayîrî yanî yê otobusî û mînibusê mîyanê bajarî xeylê zêde bîyo û bîyo 14 lîre. Xora her roje mazot û motorîn vayeya înan yena zêdekerdiş.”

 

‘Ma çerxa xo bi zorî çarnenê’ 

 

Birgul Bugdayciye ya ke 6 serrî yo karê deştişî kena despêkerdişê qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke 30 serrî yo zî karê destan kena. Birgule ard ziwan ke krîzê ekonomîye ra ver rewşa aye ya karî baş bî û nika zêdebîyayîşê dolarî vera her ke şino qumaş zî vaye beno. Birgule wina vat: “Metreyê qumaşo ke bi 3 dolaran bî nika bîyo 10 dolar. Şar zî feqîr o û nêeşkeno îdareyê xo bikero. Ma fistanêk dormeyê 300 lîreyê Tirkî roşenê, yê bîn zî dormeyê 400-500 lîre yê û herînayoxî nêeşkenê biherînê. Coka ra zî sey verê cû dikan nêdebeno. Ma çerxa xo bi zorî çarnenê. Wayîrê dikanî kîraya dikanî 1400 lîreyî ra kerd 4 hezar lîre. De ma do senî nan biwerê? Karê deştişî kedkarî yo û bi qaseyê keda ke ma danê keda ma rê hurmet nîno mojnayîş. Herînayox gerre kenê û vanê ke şima xeylê vaye danê.” 

 

‘Erdogan marêk şenik bî nika bîyo zîha’ 

 

Birgule qiseykerdişê xo yê peyênan de vat ke heta serekkomarê Tirkîya nêbedelîyo do krîzê ekonomîye yê Tirkîya peynî nêbo û wina peynî ard: “Ganî rayîrber bibedelîyo. Bi rayê kurdan no merdim ame sere. Marêk şenik bî la nika bîyo zîha. Erdogan bî zîha.”