Habîbe Eren

 

BURSA - Hemverê cinîyan de şîdetê fîzîkî yê dîjîtalî zî zêde bîyo. Şîdetê dîjîtal bi amancê kontrolkerdiş, şenikvistiş, cezakerdişê cinîyan yeno îfadekerdiş. 

 

Serranê peyênan de bi têkoşînê cinîyan babeta şîdetê serê cinîyan de hişmendîyêk ameyo destfînayîş û kişta şîdetê cînsîyet û fîzîkî de tewirê bîn zî yenê munaqaşakeriş. Teknolojî û dîjîtalbîyayîş her raşteyê cuya ma de ca gênê û şîdetê dîjîtal nê prosesî de zêde bîyo. Goreyê raporê Cigêrayîşê Şîdetê Dîjîtal ê Tirkîya (2021) yê Şîrketê Cigêrayîşê KONDA yê Komeleya Resnayîş û Zansitî yê Komelî reyde kerdo de her 5 kesî ra yew bi şîdetê dîjîtalî reyde yeno rî bi rî. 

 

Tewr zêde cinî şîdet vînena 

 

Goreyê cigêrayîşî cinî cînsîyet û dîyîşê teberî yê fîzîkî û camêrd zî fikrê xo yê sîyasî ver her tim bi şîdetê dîjîtalî reyde rî bi rî yê. Se ra 51ê cinîyan bi veng, nuşte û dîmen yenê tacîzkerdiş. Se ra 46ê ci zî bi israr yenê taqîpkerdiş. Goreyê tewirê şîdetê dîjîtalî, her 100 kesî ra 9 kes bi heqaret, eks û tehdîdan reyde yenê rî bi rî.

 

Şîdetê dîjîtalî çi yo? 

 

Şîdetê dîjîtal bi amancê kontrolkerdişê cinî, şenikvistiş û cezakerdişî yeno kerdiş. Konseyê Ewropaye şîdetê dîjîtal sey şîdetê fîzîkî, cînsîyet, psîkolojîk û ekonomîye bi name keno. 

 

Tewirê şîdetê dîjîtalî 

 

Şîdetê dîjîtalî hetê kesê ke merdiman nas kenê yan zî nas nêkenê ra yeno kerdiş. 10 serrê peyênan de no şîdet bi keyepelê parekerdişî vila bîyo û 24 saet yenê taqîpkerdiş. 

 

Ma eşkenê tewirê şîdetê dîjîtalî wina rêz bikerê: 

 

"*Her tim şirawitişê mesajan

 

*Bi israr telefonkerdiş

 

*Caardişê telefonî şuxilnayîş û taqîpkerdişê cinî 

 

*Malumatê resnayîşî bê şexsî vilakerdiş, şirawitişê dîmen û mesajan.

 

*Antişê fotografanê zitî yan zî tehdîdî, bi kamerayan antişê dîmen û vilakerdişê ê dîmenan

 

*Serê çapemenîya komelkî ra embaztî û malumatê nasnameyî girewtiş û dima ra binpaykerdiş 

 

*Têmîyankerdişê hesabê çapemenîya komelkî û bi nê malumatan kontrolkerdişê cinî, tehdîdkerdiş 

 

*Serê çapemenîya komelkî ra vatiş û ercnayîşê ke cinî şenik fînenê heqeret kenê, kerdiş." 

 

Taqîpkerdişê Sîberî    

 

Taqîpkerdişê Sîberî zî bi e-posta, metn, mesajan zî rayîrê înternetî ra taqîpkerdiş o. No asayîşê kesî qels keno û ters û fikaran xo reyde ano. Taqîpkerdişê Sîberî de ‘stalkkerdiş (bi nimite taqîpkerdiş) zî yeno şuxilnayîş. 

 

Tacîzê Sîberî

 

"*E-postayê ke mîyanê ci cînsî yo, mesajê metnî 

 

*Keyepelê torê komelkî ya zî odeyê sohbeti yê înternetî de hedîseyê hêrîşkar û xirab. 

 

*E-posta, bi mesajê metnî ya zî cînsîyetî tehdîdê şîdetê cînsîyetî." 

 

Binpaykerdişê Sîberî 

 

Binpaykerdişê sîberî ke eynî wextî de sey ‘pornoya heyfgirewtişî’ zî yeno zanayîş, bê waştişê kesî fotograf û vîdeoyê cînsîyetî vilakerdiş o.