Rojda Aydin- Zelal Tunç

 

WAN - Nuştoxe Elîf Gemîcîoglu Yavîçe ya ke bi serran o raşteyê ziwanê kurdî de xebetîyena, nika zî kitabê ewil ê pers û cewaban ê bi nameyê “Pirsên Rêzimana Kurmancî” çap kerd. Elîfe ard ziwan ke çimeyê xo dapîra xo ra girewta û vat ke eke ziwanê kurdî nêbo komel zî çinî yo. 

 

Vera hêrişê hemverê ziwanê kurdî û asîmîlasyonî reyna zî wayîrvejîyayîşêk gird est o. Wayîrvejîyayîşê ziwanî ke gird beno, xo reyde nuştiş û çapkerdişê kitabanê kurdî zî zêde keno. Nê kesan ra yew zî nuştoxe Elîf Gemîcîoglu Yavîça ke bi serran o raşteyê ziwanê kurdî de xebetîyena û xebatê xo aver bena ya. Elîfe mîyanê keyeyê xo ziwanê xo nas kena û bi nê fehmî reyde eleqeyêk gird nîşanê nuştişê kurdî dana. Elîfa ke xebatê tewir bi tewiran kena, nika zî kitabê ewil ê pers û cewaban ê bi nameyê “Pirsên Rêzimana Kurmancî” çap kerd. Mîyanenê kitabî de persê ke bi kurdî ameyî nuştiş, eynî wext de reyna bi kurdî ameyî cewabkerdiş estî. 

 

Elîfe ajansê ma JINNEWSî rê qala kitabê xo kerd. 

 

Tutîye ra heta nika eleqeya seba ziwan 

Elîfe ard ziwan ke no bi serran o mîyanê xebata ziwanî de ca gêna û vat ke şansê aye yê tewr gird no yo ke tutîya xo de musaya ziwanê kurdî û serê ziwanê kurdî de vinderta. Elîfe ard ziwan ke wexto ke aye tute bîya dormeyê aye de kesê ke bi ziwanê bîn ya zî tirkî qisey bikerî çinî bî û dîyar kerd ke Gever de tena kurd ciwîyayêne. Elîfe wina dewam kerd: “Seba mi şansêk bî. Heta ke ez dest bi mektebî bikera ez bi ziwanê kurdî pîl bîya. Wexto ke merdim dest bi mektebî keno dinyayêka bîn nas keno. Semedo ke wexto ke merdim şino mekteb ewil qedexeyê serê ziwanî yeno kerdiş. Nê semedî ra zî zerreyê merdimî de reaksîyonêk xozayî virazîyeno. Wexto ke no reaksîyon vejîyeno ameyox de hayêko bîn şekil gêno. Wexto ke ez şîya mekteb mamostayê ma ziwanê tirkş serê ma de ferz kerdêne û ma nêelkayêne xo mekteb de îfade bikerî. Reaksîyonê mi zî tîya ra yeno. Kurdî xora qedexe bî. Wexto ke ti kurdî qisey bikerdêne şîdet bi merdiman ameyêne kerdiş. Nê caardişî zereryê merdimî de açarîyayî reaksîyon û ziwanê kurdî hîna zêde mi ser de tesîr viraşt û ver bi hetê ziwanî ra şîya. Heskerdişê ziwanî hîna zêde mi de virazîya. Şansêk mi est o ke dapîra mi keye de bî û ez zî zafane aye reyde bîya. Dapîra mi serê ziwanî de xeylê mird û pirkerdebî. Dadîyê ma her tim çîyê xozayî vetêne raşte. Coka ra zî eleqeya mi ya bi ziwanî zêde bî. Heta ke ez pîl bîya raşteyê ziwanî de xebetîyaya. Serra 2004î de Wan de qursê ziwan abî. Bi hawayêk fermî qursê ziwanê kurdî ameyêne dayîş. Aye wext mi unşversîte wendêne û ez şîyêne qurs zî. Aye roje ra tepîya çi dezgehê ziwan bîyî, ez de xebetîyaya.”

 

Dapîra xo ra îlham girewte 

 

Elîfe, dewamê qiseykerdişê xo de bale ant serê kitabê xo yê “Pirsên Rêzimana Kurmancî” ke newe ame weşankerdiş. Elîfe, dîyar kerd ke aye demê sazgehê kulturî yê Akademîya Nûdaye de şuxilyayîne û eynî wextî de saziya ziwanê kurdî de şuxilyayîne û vat: “Her çiqas ma bi serran kitab û perwerdeyê tirkî vînabî zî ma kurdî ciwîyayîne. Mi beşê îngîlîzî zî wend. Mi vîna ke ziwanê kurdî û îngîlîzî çiqas nêzdîyê yewbînan ê. Eynî wextî de herdi zî binê banê keyeyê hînt ewropî de ca gênê. Açarnayîşê ci zî zaf asan bi. Wexto ke mi dî mabêne ziwanê kurdî û tirkî de çiqas ferqêk pîl est o. Mi waşt dewlemendîya ziwanê kurdî sey cinîyêke bidê mojnayîş. Mi zî waşt ke destê xo bikerê binê kerra. 10 serran ra zêdeyêr serê ziwan û xeylê zî dersê gramerî kewta. Semedo ke mi gramer ra fam kerdêne. Semedê îmtîhanî mi persî amade kerdêne. Embazêk demêk mi ra vat ke tu eşkenê nînan bi hawayêk binusê zî. Mi ci ra fam kerd, ci ra hez girewt. Mi waştêne çîyê ke ez derse de dana, bi hawayêk somut vejîyo werte. Mi waşt ke kesê wendekarî û ziwan hezî ci ra feyde bigîrê, yan zî ê zî çîyêk ser de zêde bikerê. Nê wareyî de cinî xeylêk jîyatî yê. Eke ez ewro nusena bingehê ci dadî û dapîra xo ra gêna. Ez nika serê lorîyê tutan zî xebatêke kena. Wexto ke dadîyê ma tutan dergûşe de leqênayîne lorikan vatêne eke laj yan zî kêna bibayîne lorîyanê xo de xo de bi cinsî ê dîyar kerdêne. Çîyê ke ma ewro kenê înan wedarnayo, ma bi hawayêkê somut semedo vînî nêbo nusenê.”

 

‘Nê raşteyî de cinî rayîr ra şinê û vernîya înan nîna girewtiş’ 

 

Elîfe da zanayîş ke kitabê aye nizdîyê yew aşme yo ke weşanxaneyê Sîtavî ra vejîyayo û vat ke kitabê aye hema newe vila beno. Elîfe da zanayîş ke mîyanenê kitabî bi tena pers û cewabê gramerê kurmancî nîyo û wina dewam kerd: “Ez wazena ameyox de nê çîyî dewam bikera. Eke îmkanê mi bibo ez do bi tena nê kitabî sînor nêmana. Çimkî tena gramer nê, her raşteyê edebîyatê kurdî û ziwanê kurdî bala mi anceno. Biyografîyê cinîyan û edebîyatê fekkî xeylê bala mi ancenî. Xora awankarê edebîyatê fekkî cinî ya. Wexto ke merdim ewnîyeno tarîxî ra zafane Rojhelatê Mîyanenî de îmkanê wendişî zaf tay dîyayao cinîyan, ya zî qet nêdîyayo. Her çend ke vernîya cinîyan bêra girewtiş zî awankarîya înan zerre de nêamendo. Wexto ke her karê cuye kerda de vata. Kişta înan de sewbîna zî mîyanê xo de tarîx zî nimita. Wextê şer, ceng, hesret û evîna zerrî de vatî. Kêm ameyî nuştiş, ya zî qet nêameyî nuştiş. Ewro îmkan virazîyayo ke nê raşteyî de cinî zî cayê xo bigêrî. Her çend ke eno astengî se ra se vernîya cinîye ra nêwirzo zî cinî pawena ke no wirzo. Cinî bi xo astengîyan wedarnena. Nê raşteyî de cinî rayîr ra şinê û vernîya aye nîna girewtiş. Kitabê persan ê ewil ke heta nika ameyo nuştiş ê mi yo.”

 

‘Ziwan çinîbo, ma çin ê’ 

 

Elîfe qiseykerdişê xo yê peyênan de bale ant serê pawitişê ziwan û wina qiseykerdişê xo peynî kerd: “Çi beno wa bibo ganî wayîrê ziwanî bêro vejîyayîş. Wexto ke ziwan raşte ra wirzo şar nîmcet beno. Her raşteyê cuye de wezîfe keweno serê milê her kesî. Ziwan çinî bo, ma çin ê.”