Pelşîn Çetînkaya

 

RIHA - Endama Heyetê Rayîrberî ya Komeleya Paştîdayîşê Cinîye ya Yaşamevî Sevînç Îzole vera problemanê cinîyan de vat: “Tena pawitoxî tespîtkerdişê problemî yo. Heta ke ma bi hawayêkê têduştî û azad nêciwîyê do têkoşîn dewam bikero.” 

 

Rêxistin û dezgehê cinîyan bi serran o seba ke nêtêduştîya cînsîyetî ya mabenê cinî û camêrdî raşte ra wedarîyo û probleme huqûqî, psîkolojîk û ekonomîye bidîyo cinîyan û rêxistinkerdişê cinîyan têkoşîn kenê. Komeleya Paştîdayîşê Cinîyan a Yaşamevîye ke serra 2004î de Riha de hetê komêk cinîyan ra ameye akerdiş, yew komeleya ke wazena her tewir paştîdayîş bida cinîyan ra ya. Komeleye seba ke cinîyan bikera wayîrê hişmendîya cînsîyetî û cinî wayîrê îdareyê xo bivejê, ameye awankerdiş. 19 serrî yo Riha de seba paştîdayîşî şîdetê serê cinîyan reyde têkoşîn kena. 

 

Endama Heyetê Rayîrberî ya Komeleya Paştîdayîşê Cinîyan a Yaşamevî Sevînç Îzole derheqê komeleye û xebatê aye de qisey kerd û dîyar kerd ke komele hetê cinîyê herême ra ameye awankerdiş. 

 

'Problemê cinîyan merheleya tewr cor de yo' 

 

Sevînçe, Riha sey herêma ke problemê cinîyan merheleya tewr cor de yena ciwîyayîş bi name kerd û vat: “Wexto ke ma pêroyî ewnîyenê Riha ra, tay adet û pederşahî est ê. Coka ra zî lazim keno ke cinî seba xo îfade bikera û hîna zêde mîyanê komelî de ca bigêra ganî têkoşînêk hîna xurt bida. Riha de ma eşkenê qala zewacê emrê şenik, nêşirawitişê kênayan yê mektebî, babeta zewacî û şîdetî bikerê.” 

 

'Têkoşînêk cidî ferz o’ 

 

Sewbîna Sevînçe dîyar kerd ke cinî nêeşkena zêde raşteyê pêroyî yê Riha de ca bigêra û vat: “Saetê ke vejîyenê teber û sînorê cinîyan dîyar o. Ma komelêk winasî de ciwîyenê ke cinî se kena, senî ciwîyena û heta seba ke mêrdeyê xo biweçîna zî mudaxale yeno kerdiş. Komelê muhafazakar ê Rihaye êdî nêverdeno cinî nefes zî bigîro. Coka ra ganî cinî seba xo îfade bikerê û uca de bîyayîşê xo bipawê, têkoşînêk zaf cidî danê.”

 

'Komele seba ke cinî raşteyê cuye de biba ameye awankerdiş’ 

 

Sevînçe ard ziwan ke problemê ke yenê ciwîyayîş vera na komele ameye awankerdiş û wina vat: “Yaşamevî (Keyeyê Cuye) seba ke bîyayîşê cinîyan heme raşteyê cuye de meşru bikera na xebate da rayîr ra berdiş. Seba derbazkerdişê înan probleman ma çalakîyê îqazî pê ard. Seba ma muhîm bî ke cinî heqanê xo bimusê û problemanê xo bi zelalî bîyarê ziwan. Wexto ke ma bi probleme ke ma her roje cuye de înan reyde rî bi rî manenê têkoşîn kerd, ma seba çareserkerdişê înan persan raybazêk aver vist. Çike ma raybazê çareserkerdişê nê probleman averberdiş, vilakerdişê nê probleman komelê xo û cinîyan, newe ra musnayîşê înan û zêdekerdişê hûmara cinîyan a rêxistinbîyayîşê seba ma bî yew esasê esasî.”

 

'Cinî keye de bi dewlete reyde têkoşîn kenê' 

 

Sevînçe vat: "Cinî de vera dewleta şenik de têkoşîn kenê. Şîdetê serê cinîye dorme, sîstem û canêardişê mîyanê keyeyî, nêeşkeno cîya bêrê mojnayîş. Şîdetê mîyanê keyeyî ke cinîyan rê yeno kerdiş her roje komelî de hîna vila beno. Coka ra ma vanê ‘Şîdetê mîyanê keyeyî polîtîk o.’ Polîtîkayê ke ma rayîr ra benê, seba kêmkerdişê şîdetî û bi hêzkerdişê cinîyan o. Wexto ke cinî bieşkê keye de wayîrê heqanê xo bivejê û xopawitişê xo bikerê, do şîdetê serê komelî game bi game tesîrê xo vînî bikero.” 

 

'Cinî qonaxê peynî yê şîdetî de muracatê ma kenê’

 

Sevînçe ard ziwan ke her roje nizdîyê 3 cinîyî yenê qetilkerdiş û vat: “Şerê ke ma zanê de merheleya ke resena qirkerdişê cinîyan de cinî yena qetilkerdiş. Sewbîna xeylê cinîyan rê şîdet yeno kerdiş ke ma înan nas nêkenê. Ma dayeyan muracatê ke yenê kerdiş û çapemenîye ra musenê. Wexto ke ewnîyenê cinîyê ke muracatê şîdetî kerdî, ma vînenê ke qonaxê peynî de muracatê ma kerdî. Semedo ke cinî qebûl nêkenê zaf asanî şîdet înan rê yeno kerdiş.” 

 

'Kesê ke derheqê şeklê cuya ma de qerar danê est ê’ 

 

Sevînçe da zanayîş ke şîdeto ke cinîye rê yeno kerdiş tena şîdetê fîzîkî nîyo û vat: “Her çend ke komelî de nêro dîyîş zî şîdetê psîkolojîk tewr zêde tesîr cinîyan ser de keno. Şîdetê psîkolojîk raştîya xo de qonaxê yewine yê heme tewirê şîdetî yo. Cinî nê şîdetî reyde rî bi rî manenê. No şîdet îqtîdar û sîyasetî ra cîya, yan zî xoser nîyo. Îqtîdar heme munaqaşayê ke keno de derheqê şeklê cuya ma ke senî biciwîyî de qeraran dano. Rayîr nêdanê ke bîyayîşê xo îfade bikerê û çîyê ke ma ciwîyenê vajê.”

 

‘Semedo ke bêtêduştî est a cinî şîdet vînenê’

 

Sevînçe, ard ziwan ke şîdet cinîyan rê yeno kerdiş, problemo ke tenê rêxistinê sivîlî yan zî rêxistinê cinîyan eşkenê çareser bikerê nîyo û wina vat: “Semedê ke şîdet problemêk komelî yo. Cinî semedo ke sey kesa sinifa diyîn yenê hesibnayîş, şîdet ci rê yeno kerdiş. Vernîya her çî ganî na babete bi mekanîzmayê têduştîya cinsî ya qanûnê bingehîn de rast bêro çareserkerdiş. Semedê derbazkerdişê nê probleman ganî polîtîkayê dewlete bibê." 

 

'Hata azadîye do têkoşînê ma dewam bikero' 

 

Sevînçe, ard ziwan ke sey cinî wazenê her ca xo temsîl bikerê û bi hêz û îradeyê xo mîyanê komelî de biciwîyê û sey ferd bi ca bibê û wina vat: “Rastî hêzê cinîyan ê nê pêro est o. Semedo ke no hêz vejîyo werte ganî mekanîzmayê cidî bêrê awankerdiş. Goreyê mi no berpirsiyarîyê sereyîn yê dewlete, îdarekarîyê herêmî û rêxistinê sivîlî yo. Semedo ke  tenê pawitiş tespîtkerdişê problemî yo. Ma zî pawitoxî kenê. Heta ke ma cinî bi hawayêkê têduşt mîyanê komelî de biciwîyê, do têkoşînê ma dewam bikero. No wezîfeyê ma yo û ma do semedê nê têkoşîn dewam bikerê.”