Rojda Aydin-Neslihan Kardaş

 

WAN – Cinîyê ke bazar de qisey kerdî, dîyar kerdî ke ê nêeşkenê debara xo bikerê û vatî: "Zerrîya êa şêro çîyêk zî ma nêeşkenê bigîrê. Pêro çî vay kerdê. Ma keyeyê kîra de manenê. Sewbîna fatureyê sey ceyran, awe û gazê xozayî zî est ê. Serê nê pêrûne de dayîşûgirewtişê keyeyî zî est o. La ma xo nêresnenê pêrûne. Dolabê ma veng manenê. Mereyî zî bikewê dolabe de vêşan bimanê."

 

Kurdistan û Tirkîya de seba polîtîkayê îqtîdarî û şerê ke yeno kerdiş her ke şino krîz kûr beno. Seba yewîneyê pawitiş û asayîşî serra 2023ine de bi Qanûnê Meaşê Hukmatê Merkezî 468,7 mîlyar û bi Qanûnê Meaşê Zêdeyî zî 60,3 mîlyar û bi temamî 529 mîlyar amebî visnayîş. Serra 2024ine de bi qasê 971 mîlyar seba yewîneyê pawitiş û asayîşî ameyo visnayîş. Meaşê ke seba şerî yeno visnayîş, seba kesê feqîrî nîno visnayîş. Welatijê ke bi tesîr benê, bi meaşê teqewîtbîyayîşî ke 11 hezar 566 TL yo debara xo kenê. Seba nê welatijê ke krîz bi hawayêkê kûr bi tesîr benê, nêeşkenê debara xo bikerê.

 

Cinîyê taxa Xaçortî ya qezaya Rêya Armûşî ya Wanî, dîyar kerdî ke sebebê nê krîzî Erdogan o.

 

‘Krîz her ca de est o'

 

Besra Yarar: Ma xeylêk zehmet debara xo kenê. Xebatkarê ma çin ê. Ma teqawîtbîyayîş bi zor debara xo kenê. Lajêk mi kanser o. Keye ê ma yoo la fatura zaf zêde yenê. Her çî semedê krîzî vay bîyo. Ma keye de di ke sê la ma nêeşkenê her hewte sebze bigîrê. Her çî zaf vay o.

 

‘Mereyî zî bikewê dolabe do vêşan bimanê'

 

Cinîya bi nameyê Dolê: Ma destê xo danê çi vay o. Ma nêeşkenê kêmîyê xo bigîrê. Ma keyeyê kîra de manenê. Dolabê ma veng manenê. Mereyî zî bikewê ci do vêşan bimanê. Seba kesê dewlemendan krîz xem nîyo. Kîloyê sebze û fêkîyan xeylêk vay o. Ma demê yenê bazar nêeşkenê lazimîyê xo reyke bigîrê. Sebebê nê krîzî Erdogan o. Ê feqîrî nêzanê. Kesê feqîrî zî cayê xo de manenê. Erdoganî pêro çî vay kerdo.  Erdogan wa nê şerî vindarno. Ma şer û kiştiş nêwazenê. Wa şer vindero ke no krîz zî biqedîyo. Wa nê rê çareserîyêk bivînê. Ma wazenê no şer êdî vindero. Wa pêro çî erjan bibê.

 

‘Pêro çî her ke şinê vay benê'

 

Hasret Yildiz: Ma yenê bazar û ma nêeşkenê dayîşûgirewtiş bikerê. Her çî vay beno. Kesê feqîrî nêeşkenê çîyan bigîrê. Zergûnayêke bîya 20 TL. Pêro fatûreyê keyeyî bi pêroyî nêzdîyê 6-7 mîlyar yeno. Hema vaje nêzdîyê 10 milyar kîra û fatûreyan re şino. Ma bi meaşê teqawîtbîyayîşî debara xo kenê. Ma mecbûr ê bêrê çîyan bigîrê. Sebebê nê krîzî hukmat o. Ma wazenê krîzî rê çareserîyêk bêro vînayîş. Şar feqîr o û nêeşkeno çîyan bigîro.  

 

‘Hukmat bi koçike dano, bi kepçe gêno'

 

Makbûle Acar: Ez ameya bazar la mi hîn çî nêgirewtê. Kîloya pîyazan 20 TL ya. Merdim senî eşkeno bigîro? Xebatkarê ma çin ê. Tenê lajêk mi est o, o zî şino berê sînorî û yeno, ma debara xo wina kenê. Lajê mi 4ê serê sibayî şino şan de yeno. Ma nêeşkenê çîyêk bigîrê. Hukmat bi koçike dano, bi kepçe gêno. Bazarwanî zî nêeşkenê rotiş bikerê. Hukmat ganî fek nê krîzî ra vera bido û çareserî bivîno. Rewşe wina derbaz nêbena.

 

‘Her wareyê cuye de krîz est o'

 

Gulbahar Salîm: Ez ameya bazar seba pincar bigîrî, la nêeşkena bigîrî. Semedo ke pincar zî xeylêk vay bîyo. Debare zehmet bîya. Krîz xususî tesîr serê cinî de keno. Semedo ke barê cuye serê milê cinî de yo. Welat de krîz roj bi roje giranêr beno. Pincaro ke herre de zergûn bîyo, wina vay bîyo merdim nêeşkeno bigîro. Awa ke xoza ra yena, a zî vay kerdê.

 

‘Cuya bajarî xeylêk zehmet bîya’

 

Marîfet Akyildiz: Ma nêeşkenê debara xo bikerê û rewşe her ke şina giran bena. Kar çin o xebatkarê ma bixebitîyê. Cuya bajarî xeylêk zehmet bîya. Pere êdî bêqîmet bîyo. Ti zî zana, ma zî zanê sebebê nê krîzî kam o. Merdim nêeşkeno vajo. Ma wazenê nê krîzî rê çareserîyêk bêra vînayîş. Welatîjî nêeşkenê debara xo bikerê. Xeylêk kesê feqîrî nêeşkenê debara xo bikerê. Ma wazenê bajarê ma weş bibo. Wa erjanî bibo ke şar debara xo bikerê. La heme bajaran rewşe wina ya.