AMED - Cinîyan bi wesîleya 15ê Gulane Roşanê Ziwanê Kurdkî ser o fikrê xo ardî ziwan û dîyar kerdî ke ziwanê dayîke nasnameyê şarî yo û vatî, seba ziwan wareyê îstîmlakî de fermî bibo ganî zêdeyêr têkoşîn bêro dayîş.

 

Hetê Celadet Alî Bedirxan û embazanê ey ra 15ê Gulana 1932ine ke kovara Hawarî dest bi cuye kerdebî, sey Roşanê Ziwanê Kurdkî ame îlankerdiş. 2006ine heta nika no roşan bi çalakî û bernameyê cîya yeno pîrozkerdiş û seba kurdkî statu yena waştiş. Sewbîna hema zî sansur û qedexeyê seba kurdkî dewam kenê. Cinîyan derheqê babete de fikrê xo ardî ziwan.

 

‘Ziwan nasnameyê şarî yo’

 

Îdarekara Komeleya Cigêrayîşê Ziwan û Kulturî yê Mezopotamyaye (MED-DER) Dîlan Guvenç ard ziwan ke ziwan nasnameyê şarî yo û wina vat: “Ziwan de çîyo tewr muhîm fikr, ewnîyayîş û vîrê şarî yo. Ziwan kultur o, tarîx o, sebebê bîyayîşê şarî yo. Coka ganî bêro cuwîyayîş. Semedo ke têkoşînê bîyayîşê ziwanan bêro famkerdiş ganî tarîx û qedexekerdişê ci rê bêro ewnîyayîş. Îqtîdar Lozan ra heta nika polîtîkaya asîmîlasyonî ca ano. Bi taybetî mektebê YÎBOyî. Amancê înan oyo ke tutan keyeyanê înan rê dûr bifînê û asîmîle bikerê. Derheqê kultur û ziwan de xeylêk xebatî ameyî kerdiş û sazgehî ameyî akerdiş. 1992ine de Enstîtuya Kurdkî ya Stenbolî ameye akerdiş. Xeylêk perwerdeyî uca de ameyî dayîş. Xeylêk hunermend û mamosteyî ameyî resnayîş. Dima ra qursê kurdkî ameyî akerdiş.”

 

‘Bala cinî û ciwanan anceno’

 

Dîlane dîyar kerd ke verê heta nika hemverê sazgehê ziwanî de tedayî estbî û vat: “KURDÎ DER ame padayîş. Dima ra MED-DER ame akerdiş. Eleqe her tim weş bî. Muracatî dewam kenê. Bi taybetî ciwan û cinî eleqeyêk pîl mojnenê. Ganî ma ziwanê xo xo vîr ra nêkerê. Semedê nê qiseykerdişê kurdkî zaf muhîm o.”

 

‘Ganî tutî prosesê perwerdeyî bi ziwanê xo derbaz bikerê’

 

Hemsereka Şubeyê Hûmara 2yîn ê Egîtîm Senî ya Amedî Duygu Ozbay zî wina vat: “Ganî tutî bi ziwanê xo perwerde bivînê. Gama ke ma vanê perwerdeyê ziwanê dayîke ma tenê qalê dersê weçînîtoxî nêkenê. Ganî bi dersa weçînîtîşî sînordar nêbo. Ma nê sey perwerdeyê bi ziwan nêvînenê. Ganî bi ziwanê dayîke perwerde bêro dayîş. Ma venga îqtîdarî kenê. Ganî fek polîtîkaya yewperestî ra vera bidê.”

 

‘Ziwan kultur o, kurdkî kulturê ma ya’

 

Îdarekara Federasyonê Komeleyê Paştdayîşê Tepişteyan û Keyeyê Tepişteyan (MED TUHAD-FED) Remzîye Tek zî derheqê teda û zorîyê serê ziwanê Kurdkî de qisey kerd û vat: “Zîndanan de zî tedayê serê kurdkî est ê. 1990î ra heta nika tedayî yenê kerdiş. Tepişteyî nêeşkenê telefon de zî keyeyanê xo reyde kurdkî qisey bikerê. Cezayê hucreyî yenê dayîş. La dayikî Tirkî nêzanê. Sîstem derheqê kurdkî de tu çîyêk qebûl nêkeno.”