STENBOL - Aktîvîsta Heqê merdiman Hatîce Kapusuz, derheqê nêgirewtişê dayeyê derheqê tutê vînîbîyaye yê hetê TUÎKî û zêdebîyayîşê hûmara desteştişê tutan yeno kerdiş, ercna. Hatîce wina vat: “Nêzdîbîyayîşêk îdareyê îstîmlakî yê ke problem nimineno û nê ser îtîbarê xo paweno est o. Ma qalê dewletêke dayeyê xo nêgîna, polîtîka awan nêkena, kenê.” 

 

Cenazeyê Narîn Gurana 8 serrî ke 21ê Tebaxe de taxa Çûlîya qezaya Rezanî ya Amedî de vînî bî, 8ê êlule de Çemê Egertutmaz ê bi qasê 2 kîlometreyan dûrê taxe de yo, amebî vînayîş. Dimayê nê problemê  ke tutî welat de ciwîyenê, hetê Sazgehê Îstatîstîkê Tirkîya (TUÎK) ra bêcewab ameyî verdayîş. TUÎKî ke dayeyê mabêne 2008-2016ine de eşkera kerdebî, dîyar kerd ke mabêne nê serran de 104 hezar û 531 tutî vînî bîyê. TUÎKî bi 8 serrî yo tu daye pare nêkerdo. Heto bîn ra zî goreyê dayeyê TUÎKî serra 2023ine de hûmara tutê ke desteştiş înan rê ameyo kerdiş 259 hezar û 106 ame eşkerakerdiş. Aktîvîsta heqê tutan Hatîce Kapusuz derheqê babete de qisey kerd.

 

Tutî çi ciwîyenê? 

 

Hatîce wina vat: “Tutî welat de xeylêk probleman ciwîyenê. Feqîrî, vêşanî seba krîzê ekonomî pîl beno û raste rast tesîr tutan ser o keno. Tutî mekteban de vêşanî ra hişê xo ser o şinê. Dimayê sîstemê 4+4+4 xeylêk tutî perwerde ra dûr kewtî. Karkerîya tutan,  zewaco emrê qijî de, binê nameyê zewacî de îstîsmarê cinsî asan bî. Tutî feqîrî, şer, polîtîkayê şerî, bêtêduştî û dişminîyê hemverê multecîyan de raste rast bi tesîr bîyî. Demê şerî de ancî yê ke tewr zêde yenê binpaykerdiş tut ê.”

 

‘Nê zêdebîyayîşî dayeyê TUÎKî de zî bibê aseno ke rastî hîna giran a’

 

Hatîce dewam de wina vat: “Dayeyê TUÎKî de zî zêdebîyayîş bibo aseno ke dayeyê rastî hîn giran ê.  Xeylêk hedîseyê ke nînê eşnawitiş est ê. Desteştişê cinsî binpaykerdişê heqê bedenî yo. Hemverê tutan no binpaykerdiş beden de zêde bîyo. Sînorê bedenî tutan bi asanî yeno binpaykerdiş. Sewîyeya polîtîk de desteştişê cinsî zêde beno. Sebebê zêdebîyayîşê nê hedîseyan zî seba wedaritişê Peymana Stenbolî yo û sewbîna hedefgirewtişê mekanîzmayê pawitişê tutan o. Bi sebebê ke no peyman û mekanîzmaya keyeyî xira kenê nînan hedef gênê. Tirkîya demêk derg o şîdetê mîyanê keyeyî cigêrayîş nêkena. No zî îfadekerdişê nîyet û îradeyî yo.”

 

‘Tutî bêtesîr yenê vînayîş’

 

Hatîce wina qedêna: “Tutî sey mal û milkê keyeyî yenê vînayîş. Tutan rê butçe nîna visnayîş. Vera ke ganî dewlete perwerdeyê 20 serran ê tutan rê pare bido, sey hêzê karê erjan vînena, tutê kênayî sey sîstemê berardişê keyeyî ke eşkenê bi zor bêrê zewicnayîşî vînenê. Ma derheqê heqê tutan de xebatan kenê. Ma berpirsyarîya nê anê ziwan. Dewlete berpirsîyarîya xo hemverê tutan ca nêana.”