Mexmûr’da kadın olmak: Sadece yaşamak değil, yönetmek

 

Rojda Aydin - Leyla Ayaz

 

HABER MERKEZİ – Mexmûr yalnızca bir mülteci kampı değil; kadınların öncülüğünde kurulan, eşitlik, dayanışma ve özgürlük temelinde yaşamın yeniden inşa edildiği bir alan.

 

Tozlu yollar, güneşin altında solmuş beton evler, elektrik direklerine dolanmış kablolar ve arka planda yankılanan çocuk kahkahaları... Mexmûr’a adım attığınızda duvarlara asılmış afişler, toplantı alanlarında bir araya gelen kadınlar ve gençler, sokak köşelerinde tartışan yaşlılar karşınıza çıkar. Burası yalnızca bir barınma alanı değil; kolektif hafızanın, direnişin ve örgütlü yaşamın örüldüğü bir mekândır. Her ev, her sokak, her ses bir hikâyeye ve mücadeleye tanıklık eder.

 

Dosyamızın ikinci bölümünde Mexmûr’daki örgütlenme ve kadın mücadelesine odaklanıyoruz. 

 

Örgütlenme ve kadın mücadelesi

 

Kamp, herhangi bir merkezi hükümete bağlı idari bir yapıya sahip değil. Irak ya da Güney Kürdistan hükümetlerinden düzenli hizmet alınmıyor. Mexmûr halkı ne Irak vatandaşı ne de Türkiye’ye dönebilecek durumda. Büyük çoğunluğunun kimliği, pasaportu ve yasal statüsü bulunmuyor.

Ancak kamp, geçici bir yaşam alanı olmaktan çıkmış; eğitim kurumları, kadın meclisleri, gençlik yapıları, sağlık merkezleri ve belediye hizmet birimleriyle kendi içinde bütünlüklü bir toplumsal örgütlenmeye dönüşmüş durumda.

 

Eğitimle başlayan yaşam inşası 

 

Mexmûr’da çocuklar eğitimlerini anadilleri olan Kürtçe'nin Kurmancî lehçesinde alıyor. Kampın ilk yıllarında çadırlarda verilen dersler zamanla sınıflara, ardından okullara dönüştü. Bugün kamp içinde birkaç ilkokul, iki ortaokul ve bir lise bulunuyor. Öğretmenler, kamp sakinleri arasından seçiliyor ve müfredat, kampın toplumsal yapısına göre belirleniyor. Arapça ve İngilizce dersleri de eğitimin bir parçası.

 

Eğitim yalnızca çocuklarla sınırlı değil; yetişkinler için okuma-yazma kursları, kadınlara yönelik bilinçlendirme toplantıları ve ideolojik eğitimler de kampın gündelik yaşamının bir parçası.

 

Gönüllü sağlık emekçileri

 

Kampta bir sağlık merkezi bulunuyor. Temel tıbbi hizmetler burada gönüllü sağlık çalışanları tarafından sunuluyor. Ancak ameliyat ya da ileri tetkik gerektiren durumlarda hastalar kamp dışına sevk ediliyor. Sınır kontrolleri ve kimlik eksikliği, bu süreci oldukça zorlaştırıyor.

 

Meclisler ve komiteler

 

Mexmûr’un en dikkat çekici yönlerinden biri, klasik bir mülteci kampı modelini aşarak kendi kendini yöneten bir meclis-komite sistemi kurmuş olması. Her mahallenin temsilcileri kampın genel halk meclisinde bir araya geliyor. Sağlık, eğitim, kadın, gençlik ve güvenlik gibi alanlarda faaliyet gösteren komiteler aktif biçimde çalışıyor.

 

Ortadoğu’nun en örgütlü kadın topluluğu

 

Ortadoğu'nun savaşlarla, zorunlu göçlerle ve erkek egemen politikalarla kuşatılmış coğrafyasında Mexmûr, en örgütlü kadın topluluklarından birine ev sahipliği yapıyor. Bu durum yalnızca kamp içinde değil, bölgesel ve küresel kadın mücadelesi açısından da ilham verici bir örnek oluşturuyor.

Her kadın; hem bireysel hem kolektif bir direnişin taşıyıcısı, hem geçmişin tanığı hem de geleceğin kurucusu. Mexmûr’u özel kılan da bu.

 

Kadın merkezli çalışmalar

 

Mexmûr Kadın Meclisi, kampın toplumsal dokusunu şekillendiren en önemli yapılardan biri. Bu meclis yalnızca bir temsil organı değil; kadınların yaşamın her alanında söz sahibi olduğu, karar aldığı ve çözüm ürettiği kolektif bir akıl merkezi. Alt komiteler, kampın ihtiyaçlarına doğrudan yanıt veriyor. 

 

Komitelerin yaptığı çalışmalar ise şunlar: 

 

“*Eğitim komitesi, kız çocuklarının okullaşma oranını artırmakla kalmıyor, aynı zamanda eleştirel düşünce ve toplumsal farkındalık geliştirmeye yönelik programlar düzenliyor.

 

*Sağlık komitesi, kadın sağlığına dair bilgilendirme ve destek çalışmaları yürütüyor.

 

*Üretim komitesi, kadınların ekonomik bağımsızlığını güçlendiren kolektif iş modelleri geliştiriyor.”

 

2022 yılında kurulan Kadın Kültür Merkezi, kadınların sanatsal üretimlerini, tiyatro oyunlarını, belgesel gösterimlerini ve tarih anlatılarını kayıt altına alıyor. Bu çalışmalar aynı zamanda kolektif iyileşme sürecinin önemli bir parçasını oluşturuyor.

 

Örgütlü yaşamın temelinde: Jineoloji

 

Mexmûr’da “Jineoloji yani kadın bilimi yalnızca akademik bir kavram değil; gündelik yaşamın, karar alma süreçlerinin ve toplumsal ilişkilerin yönlendirici perspektifi. Kadınlar, kendi tarihlerini, bilgilerini ve yaşam biçimlerini bu çerçevede yeniden tanımlayarak örgütlü yaşamın temeline yerleştiriyor.

 

Eşbaşkanlık sistemi

 

Mexmûr’daki eşbaşkanlık sistemi, demokratik ve toplumsal cinsiyet eşitlikçi yönetimin temel taşlarından biri. Mahalle meclislerinden genel meclislere kadar tüm yönetim kademelerinde her pozisyon, bir kadın ve bir erkek tarafından eşit yetkiyle yürütülüyor. Bu yapı sayesinde kadınlar yalnızca görünür olmuyor; doğrudan karar alma süreçlerinin öznesi hâline geliyor. Ayrıca, kadınlar yalnızca “kadın meseleleriyle” değil; ekonomi, güvenlik, eğitim, diplomasi gibi alanlarda da eşit yetkiyle yer alıyor.

 

Bu sistem, temsilin ötesine geçerek yetkinliği ve sorumluluğu kadınlara doğrudan teslim eden dönüştürücü bir model sunuyor.

 

Sürgün, direniş ve dayanışmanın kadın hafızası

 

Mexmûr’daki kadınların büyük çoğunluğu, 1990’larda yaşanan zorunlu göçün tanığı. Kampın ilk yıllarında çocuk ya da genç kadın olan bu bireyler, bugün öğretmen, sağlık çalışanı ve toplumsal öncüler olarak yaşamın her alanında aktif rol oynuyor.