Pelşîn Çetînkaya

 

AMED - Zewacên zarokan, di nav pergalê de bûne pirsgirêkek bingehîn. Berfîn Elçî, endama Komîsyona Zarokan a ÎHD'ê, li ser vê mijarê axivî û got ku çavkaniya bingehîn a vê pirsgirêkê avahiya civakî ya ku ji hêla hişê serdest û dewletê ve hatî sêwirandin e.

 

Qanûnên welêt berjewendiyên çêtirîn ên zarokan li ber çavan nagirin jî, ev qanûn di heman demê de her zarokekî ji maf û nasnameya wan bêpar dikin. Di vê hawîrdora ku şer ewqas çalak e de, zarok rojane bi dijwarîyên girîng re rû bi rû dimînin. Zarok, ku her roj bi têkoşîneke mezin şiyar dibin, ne tenê ji ber pirsgirêkên ku ew pê re rû bi rû dimînin nikarin ji zarokatiya xwe kêfê bistînin, lê di heman demê de neçar dimînin ku jiyanek ku ew naxwazin bijîn. Yek ji pirsgirêkên ku em li ser nîqaş dikin zewaca zarokan e. Zewaca zarokan, ku li welêt bûye pirsgirêkek bingehîn û mezin, di nav pirsgirêkên herî gelemperî de ye ku hema hema hemî zarok pê re rû bi rû dimînin. Li gorî daneyên herî dawî yên ku ji hêla Saziya Îstatîstîkê ya Tirkiyeyê (TUÎK) ve li ser zewacên zarokan hatine weşandin, di sala 2024'an de 617 mêr û 9,354 jin zewicîne. Dewlet hîn jî di pêşxistina çareseriyên alternatîf ji bo pirsgirêkê de têk diçe û pirsgirêkê girantir dikin.

 

Berfîn Elçî, endama Komîsyona Zarokan a Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD), li ser zewaca zarokan şîrove kir.

 

'Dewlet bi qanûnên xwe zewaca zarokan rewa dike'

 

Berfîn Elçî diyar kir ku faktorên sereke yên ku dibin sedema zewaca zarokan têgeha "namûsê" ya di civakê de, qanûn û xizanî ne. Berfîn Elçî got, "Gelek sedemên bingehîn ên zewaca zarokan hene. Yek ji van têgeha namûsê ye ku li ser zarokên keç tê ferzkirin û malbatên wan dixwazin wan zû bizewicînin da ku zexta civakî kêm bikin. Sedemek din jî xizanî ye. Ji ber xizanî û krîza aborî, malbat armanc dikin ku keçên xwe zû bizewicînin da ku wan ji berpirsiyariyên wan ên aborî rizgar bikin. Sedemên herî bingehîn pergala baviksalarî, xizanî û têkçûna dewletê ya girtina tedbîrên parastinê û pêşîlêgirtinê ne. Li şûna ku pêşî li vê yekê bigire, dewlet razîbûna zewaca zarokên 16 salî dide. Bi gotineke din, dewlet bi esasî zewaca zarokan bi qanûnên xwe rewa dike. Ev tiştek pir xelet e."

 

'Zaroktî ji dema zewaca zarokan ve ji wan tê standin'

 

Berfîn Elçî diyar kir ku zewaca zarokan gelek mafên wan ji wan distîne û ev yek jiyana wan dixe xetereyê û wiha pê de çû: "Ji ber ku wekî parêzvanên mafên zarokan, em bawer dikin ku ev îstismara zarokan e. Wekî din, di dozên sûc de, sûcdar di bin navê razîbûna zarokan de cezayên kêmkirî digirin. Ev kêmkirin rê li ber zewaca zarokan vedike. Pirsgirêk ne tenê kevneşopî ye; divê dewlet vê kevneşopiyê bi qanûnên parastin û pêşîlêgirtinê xwedî bike. Zaroktî ji dema zewaca zarokan ve ji wan tê standin. Gelek maf, wekî mafê zarokbûnê, ewlehiyê, azadiyê û perwerdeyê, têne standin. Wekî din, ducanîya zû jî ji bo zarokan xetereyek mezin a tenduristiyê ye. Em dizanin ku rêjeyên mirina dayik û pitikan di vê koma temenî de pir zêde ne." 

 

'Dema ku zarok dizewicin, ew dibin hedefa tundûtûjiyê'

 

Berfîn Elçî diyar kir ku zewacên zarokan îstismara zarokan e û got, "Wekî din, zarok ji hêla psîkolojîk ve nikarin berpirsiyariyên zewacê bigirin ser xwe. Dema ku zarokên di vî temenî de dizewicin, ew dibin hedefa gelek celebên tundûtûjiyê. Gelek maf, wekî mafê jiyanê yê zarokan, mafê lîstinê, mafê perwerdehiyê, mafê ewlehiyê û mafê azadiyê, têne binpêkirin. Bi gotineke din, zewacên zarokan îstismara zarokan e û divê pêşî li wan were girtin. Çareserî piralî ye. Berî her tiştî, wekî ku min berê jî behs kir, divê dewlet madeya 124'an a Qanûna Sivîl betal bike. Ji ber ku destûr an dayîna destûra zewacê ji hêla dewletê ve ji bo ciwanek 17 salî îstismara zarokan e û zewaca zarokan zêde dike. Divê her qanûnek ku berjewendiyên çêtirîn ên zarok li ber çavan nagire were betalkirin û divê qanûnên ku li ser berjewendiyên çêtirîn ên zarok disekinin werin danîn. Rêxistinên civaka sivîl, baro û komele jî beşek girîng a vê pêvajoyê ne. Divê ev rêxistin hem li ser erdê piştgiriyê bidin zarokan û hem jî kampanyayên hişyariyê bikin."