Neslihan Kardaş 

 

WAN - “Bayram geldi ama ne alan var ne soran,” diyen kadın esnaflar, halkın alım gücünün tamamen tükendiğini dile getiriyor. Gün boyu dükkânına yüzlerce kişinin girdiğini belirten kadınlar, “Gelen 100 kişiden sadece 10’u bir şey alıyor. Geri kalanı sadece bakıp çıkıyor. Çünkü insanların cebinde para yok,” sözleriyle durumun vahametini ortaya koyuyor.

 

Yıllardır Türkiye ve Kürdistan coğrafyasında derinleşerek süren ekonomik kriz, artık sadece rakamlarla değil, çarşı-pazarda yankılanan sessizlikle kendini gösteriyor. Hayatın hemen her alanına yayılan bu kriz, yurttaşın sofrasından çocuğun oyuncağına, esnafın tezgâhından bayram hazırlığına kadar her şeyi kemirerek tüketiyor. Ülkede savaş politikalarına ayrılan devasa bütçeler krizi daha da ağırlaştırırken, Kurban Bayramı öncesi Wan sokaklarında yaşanan kalabalık, gerçekte yalnızca seyirlik bir telaş taşıyor. İnsanlar pazara geliyor, bakıyor, fiyat soruyor ama çoğu zaman eli boş dönüyor. Wan’daki Büyük Halk Pazarı, bayram öncesi alışverişin merkezi olması gerekirken, bu yıl sessiz bir çöküşün aynası gibi.

 

Büyük Halk Pazarındaki kadın esnaflar, yaşadıkları ekonomik problemlere ilişkin mikrofonumuza konuştu.

 

‘Herkes iflasın eşiğinde’

 

İlk olarak konuşan Ayfer Akdağ Acar, 17 yıldır esnaf olduğunu belirtti. Çalıştığı pasajda çalışan olarak işe başladığını ifade eden Ayfer Akdağ Acar, sonrasında yaptığı birikimle kendi işyerini açtığını anlattı. Yaşanan Wan depreminden sonra kendi işyerini açtığını söyleyen Ayfer Akdağ Acar, “Çok zorlukla karşılaştık ama geçen seneden bu yana daha büyük zorluklarla mücadele ediyoruz. Pazarımız geçen sene yandı bir defa. Yangından sonra işler bitmiş durumda. Esnaflar perişan durumda. Hiç kimse ödemelerini yapamıyor, kredi kart borçlarını , çeklerini ödeyemiyor. Herkes iflasın eşiğinde. Bayram olmasına rağmen hiç iş yok” dedi.

 

‘Gelen 100 müşteriden sadece 10’u alışveriş yapıyor’

 

Ayfer Akdağ Acar, yaşanan kalabalığın kuru bir kalabalık olduğuna değinerek, “Herkes sadece gezmeye geliyor. Gelen 100 müşteriden sadece 10’u alışveriş yapıyor. Çünkü insanlarda para yok. Onları da anlıyoruz çünkü mağdur durumdalar. Bu durumda biz de mağdur oluyoruz. Hiç iş yok. İnsanlar çok zor durumda. Bizler de zorlanıyoruz, ödemelerimizi yapamıyoruz. Dükkanımıza ürün alamıyoruz. Eskiden taksitle ürün alıyorduk ama şimdi hiçbir toptancı taksit de yapmıyor. Dükkanda çeşit çok, ürün çok ama iş yok. Bizler esnaf olarak çok zor günler yaşıyoruz. Normalde bayram dönemlerinde çok iyi iş yapıyorduk ama şu an hiçbir şey yapamıyoruz. Bayram öncesi olmasına rağmen normal bir günden çok daha kötü durumdayız. İnsanlar, ne alışveriş yapabiliyorlar ne çocuklarına bir şey alabiliyorlar. Bu durum doğal olarak bizi de etkiliyor” şeklinde konuştu.

 

‘Bir gün çalışmasak eve ekmek götüremiyoruz’

 

Ardından konuşan Senem Çetiner, bir yıl önce Van Yüzüncüyıl  Üniversitesi Radyoterapi bölümünden mezun olmasına rağmen bir takı dükkanında çalışıyor. Senem Çetiner, kendi mesleğini yapamadığına dikkat çekti. Atanmanın bu kadar zor olmasının ülke ile alakalı bir durum olduğunu vurgulayan Senem Çetiner, “Ekonomik şartlardan dolayı çalışmak zorundayız. Bir gün çalışmasak eve ekmek götüremiyoruz. Mecburen çalışıyoruz. Kendi mesleğimi yapamamak tabi ki de zor ama ayaklarımın üzerinde durmak zorundayım, aileme destek olmak zorundayım. Evde boş oturmaktansa çalışmak gerektiğini düşünüyorum ama tabi ki de kendi mesleğini yapamamak çok zor. Kendi mesleğimi yapmak isterdim”  diye konuştu.

 

‘Ekonomik krizden kadınlar çok etkileniyor’

 

Ekonomik krizden ve ülkenin geldiği durumdan kaynaklı gençlerin bulabildikleri işte çalışmak durumunda olduklarını dile getiren Senem Çetiner, “Çoğu iş yeri zaten asgari ücretin altında ücret veriyor. Ekonomik krizden kadınlar çok etkileniyor. Kadınlar için bu mücadele daha zor. Ekonomik anlamda erkekler her zaman bir adım önde. Hem iş olanaklarında hem de iş yerlerinde öyle. Her zaman erkeği maaşı daha fazladır. İş konusunda kadınlara pek imkan verilmez” sözlerine yer verdi.

 

Pasajdaki ilk kadın esnaf

 

14 yıldır esnaf olan Hanife Güzel, esnaflığa başladığı zamanlar gibi şimdide çok büyük zorluklar yaşadığını aktardı.  Pasajda bulunan esnafların çoğunun erkek olduğunu ve orada bulunan ilk kadın esnaf olduğuna değinen Hanife Güzel, “İlk burayı açtığımda pasajda sadece birkaç tane kadın çalışan vardı, öbürleri tamamen erkekti. Benden sonra birkaç kadın arkadaş, terzi dükkanı açtı burada. Ardında yavaş yavaş kadın esnaf sayısı artmaya başladı” diye belirtti.

 

‘Yaşanan krize nasıl bir çözüm bulunur bilmiyorum’

 

Ekonomik krizin her alanı etkilediğini altını çizen Hanife Güzel, “Kadın, erkek herkes etkileniyor krizden ama yine en çok etkilenenler kadınlar. Biz kozmetik, iç çamaşırı gibi kadın odaklı işler yapıyoruz. Bununla beraber erkekler de aynı işi yapıyorlar. Bu da aslında bizi yoruyor. Yaşanan krize nasıl bir çözüm bulunur bilmiyorum. Krize karşı kadınları kendi aralarında dayanışması belki bize etki edebilir” ifadelerini kullandı.