Melîke Aydin

 

ÎZMÎR - Goreyê dayeyê menga temmuze ya DÎSK-AR, TUÎKî, betalîyê cinîyan goreyê camêrdan zaf zêde bîyo û cinîyan diyar kerdî ke xebata bê qeyd, bê tazmînat kar ra eştiş û sewbîna zêde tesîr serê înan de keno.

 

Goreyê dayeyê menga temmuze ya Cigêrayîşê Hêzê Karî ya Keyeyê (HIA), Sazgehê îstatîstîkê Tirkîya (TUÎK) hûmara betalan 3 mîlyon 902 hezare û goreyê cigêrayîşê Merkezê Cigêrayîşê Konfederasyonê Sendîkayê Karkerê Şorişgir (DÎSK-AR) zî hûmara betalan 8 mîlyon 420 hezarî yo. Goreyê na menga  temmuze 2020 de tay bo zî no kêm bibo temmuze 2019 heta nika mîlyonêk û 789 hezar zêde bîyo. Sewbîna dayeyê betalî yê camêrdan se ra 10.8 o û yê cinîyan zî se ra 14,4 o. 

 

Cinî ajansê ma rê qisey kerdî û diyar kerdî ke goreyê dayeyê bîyaye krîz tewr zêde tesîr serê înan de kerdo û sewbîna diyar kerdî ke ê mecbûrî şert û mercê xebata bê asayîş, betalî yenê verdayîş.

 

‘Mecbûr a bêqeyd bixebityo’ 

 

Denîz Gulen vat, hezar û 700 lîra qîm nêkeno û vat: “Ez bi 150 TL şina bazar la nêeşkena lazimîyê xo tam bigîrî. Tutî roje 15 lîra pere wazenê. Mêrdeyê mi BAG-KUR ra teqawît o û emeliyatê bypass bî. Seba teqawît bibo 60 hezar lîra kredî ant. Maaşê mi tena 150 lîra maneno.  Ma her çî nîm kîlo gênê. Mi seba lajê xo yê ke şino mektebe bi 850 lîra hacet girewt. Wexto mektebî padeyebî keye de bî. Şîyaye çinbi. La gerek tutî şêrê mekteb.”

 

‘Ez şewe û roje keye de xebityena’ 

 

Cinîya ke nêwaşt nameyê xo bido wina vat: “Seba pereyê qeydî çinbi, mi tutê xo nêşawit mektebê sereyîn. Hacetê kirtasîye zaf vay ê. Awe û ceyran vay o. Ez hewte ra reyke makîneyê pakitî akenê û keye pak kerdî. La reyna zî ceyran serê 200 de yo. Faturayê awe 150 160 lîrayo. Pandemî de kar çinbi. Mêrdeyê mi nika kewt kar, o zî hewte ra gêno. Ma kira danê. Keyeyo tewr erjan 750-800 lîra yo. Ez bi 20 lîra ameya bazar.”

 

‘Mektebî abî şîyaye zêde bî’

 

Cinîya bi nameyê Leyla Ulger zî dîyar kerd ke tuta xo bi 350 TL qeydê pêşdibistanî kerda û xêrcê nê zî heme hacetî aye gerek bigîro û wina vat: “Tutêk mi zî esto. Şino sinife diyîn. Mektebî abî, şîyaye xeylêk zêde yo. Hacetî vay ê. Perwerdeyê rî bi rî baş o, la gereke dewlete paştdayîş bido keyeyan.”

 

‘Şîyayeyê kirtasîye tesîr serê ma de kerd’ 

 

Wendekar Irmak Alay zî wina vat: “Ez sinife 3yîn ê lîse de ya. Hewcedarî zêde yê. Nimûne sey kitabê testan. La vay ê. Mi 85 lîra da kitabê testî, la ganî hîna 5-6 heban zî bigîrî. Dersxaneyî vay ê. Ekonomî tesîr serê hemine de kerd. Nika lîse de ya. Nêzana do cayêk de bi ca bibî yan ney. No welatî de edelet çin o.”

 

‘Meaşê extîyarî qîm nêkeno’

 

Dîlşah Gul zî dîyar kerd ke yewin çimeyê debara aye meaşê extîyarî yo û wina vat: “Ez bi paştdayîşê kênaya xo debara xo kena. Krîzê ekonomî serê ma de tesîr kerd. 100-150 lîra ancax qîmê bazarî keno. Qîm zî nêkeno la ma se bikerê.”

 

‘Şîyaye zêde bî’

 

Zeynep Akinci ke firine de xebityena wina vat: “Çuwalêk ardanî fabrîka bi 180 lîra yeno. Seba nê kargerîyê ma zehmetî nêancenê. La seba xebatkaran zehmetî yo. Serra vîyarte de ma 500-600 lîra faturayê ceyranî dayîne, la emsar ma menge de hezar û 500 danê. Seba kargeriya ma ya ma xebityenê. Eke ma nêxebityê ma nêeşkenê tu çîyêk bikerê. Gelo yê ke bi meaşê asgarî xebityenê se kenê.”

 

‘Ma vînî kerd’

 

Derya Turnel ke cayê îstîmlakî de xebityena wina vat: “Merdimî nê prosesî de keyeyê xo de mendî. Betal mendî. Kargehî ameyî padayîş. Ma hetê ekonomî û manewî de vînî kerd. Tewr zêde cinî bi tesîr bî.”

 

Ayşe Ozturk zî wina vat: “Ez çîyêk bigîrî, nêeşkena çîyêk bîn bigîrî. Cinî nêeşkenê dayîş û girewtiş bikerê. Hewl danê roje xelas bikerê. Şîyayeyê ma yê lûks çin ê. Tewr peyîn 10 serrî verê bi mi xo rê çîyêk girewtibi. Ez hema deyn dana. Ez dayîş û girewtişê zimistanî hamnanî kena. Semedo ke zimistan vay beno. Wexto ke pere çinîbo cuye zulm a.”