Rozerîn Gultekîn

 

AMED - Cinîyan dîyar kerd ke Tirkîya de derheqê ziwanê dayîke de polîtîkayê asîmîlasyonî yenê kerdiş û vatî ke ganî peynîya asîmîlasyonî bîyarê, vernîya heqê perwerdeyî, weşî û kulturî yê bi ziwanê dayîke, bêro akerdiş.

 

Welat de bi serran o dewlete serê Kurdan de polîtîkayê asîmîlasyonî kena û hêrişê serê ziwanê kurdkî de dewam kena. Hemverê nê polîtîkayî cinî her çiqas ziwanê xo tutan bimusnê zî mekteban de bi perwerdeyê tirkî ke yeno dayîş, tutan ziwanê înan ra dûr fînenê. Tirkîya ke xeylêk ziwanê cîya yenê xebitnayîş, ziwanê fermî tena tirkî yeno qebûlkerdiş û no zî beno sebebê xeylêk probleman. Wareyê ke tewr zêde nê warî de problemî yenê ciwîyayîş zî wareyê perwerde, weşî, hunerî yo.

 

‘Tutî mektebî de benê şahidê bêedaletî’

 

Hemseroka Şubeyê Hûmara 2yîn yê Egîtîm Senê Amedî Zuhal Sezar, semedo ke tutî bi ziwanê xo perwerde nêvînenê bêbawerî înan de virazêna û vat: “Tutê ke bi ziwanê xo perwerde nêvînenê, vera ke bibê kerdoxê perwerdeyî benê pbje. Tutî xo cîya vînenê, xo qij vînenê. No zî tesîrêk negatîf serê averşîyayîşê hîs û komelîyê tutan keno. Na rewşe demê ameyox de zirar dana aştiya komelî zî. Semedo ke tutî uca de bêedaletî ciwîyenê. Benê şahidê bêedaletî. Sewbîna tutê ke bi ziwanê xo perwerde nêvînenê, qiseykerdişî de zehmetiyan ancenê. Tutî hetê zîhnî ra peyser kewenê.”

 

‘Perewerdeyê bi ziwanê dayîke şert o’

 

Zuhale dewam de wina vat: “Ziwan ganî sey tarîx, hişê şarî bêro destgirewtiş. Semedê nê zî perwerdeyê bi ziwanê dayîke şert o. Dewlete semedê çareserkerdişê problemê perwerdî çîyêk nêkena. Hemverê sazgehê ke pêşnîyazîyan kenê, goşê xo padana. Şarê ke nêeşkenê bi ziwanê xo perwerde bivînê, hetê dewlete ra zî rastê binpaykerdişê heqan yenê. Dewlete baş zana ke kulturêk zaf ziwanî tu wext welat parçe nêkeno, eksê ci aştîya komelî bi ca ano. Dewlete şarê ke wazena çin bikero, ziwanê înan zî qedexe kena.”

 

‘Tesîrêk negatîf kena’

 

Xebatkara KASEDî Salîha Ayata zî wina vat: “Demo tut/e bi ziwanê xo perwerde bibo, bi asanî do kultur û adetê xo biciwîyê. Welat de semedê alternatîfê bi ziwanêk bîn perwerde çin o, her kes şi dibistanê tirkî perwerde danê. Heta emrê 6-7î bi ziwanê xo kulturê xo ciwîyayî. Xeylê ciwanî wazenê kulturê xo bidê ciwîyayîş. Wazenê tîyatro, fîlm û kilaman bi ziwanê xo goşdarî bikerê. La kêmî virazênê semedo ke  perwerdeyê mektebî vînenê cîya û yê dayîke xo vînenê cîya yo. Bêguman dayîkî mamosteyê ma yê tewr pîlî yê. No zî bêguman tesîrê serê kesê ke bi hunerî dir eleqeder benê keno.”

 

‘Semedê ciwîyayîşê hunerî perwerdeyê bi ziwanê merdimî şert o’

 

Salîha dewam de wina vat: “Dimayê ke ziwan bêro xovîrrakerdiş, derheqê keye, kultur, vîyarte û hunerî de tu çî nêmaneno. Merdimê ke ziwan û bîyayîşê xo ra dûr biko, keweno vengî. Kesê ke ziwanê xo ra dûr kewenê, benê çîyêk bîn. Bi serran o ma her cayî de girîngiyê perwerdeyê bi ziwanê dayîke ard ziwan. Semedê kultur, huner û edebîyat bêro ciwîyayîş perwerdeyê bi ziwanê dayîke ferz o. Bi qasê awe û nan xozayî yo. Bi serran o serê ziwanî de polîtîkayê asîmîlasyonî yeno kerdiş. Wazenê Kurdê sey xo awan bikerê. La şar wayîrê ziwanê xo vejêno. Kurd û Kurdkî esta. Qeyûm senîn ame hêrişê tabelayê kurdkî kerd. Semedo ke şarê Kurdî çin bikerê hêrişê ziwanê ci kenê.”

 

‘Semedê teşhîsêk rast ganî ziwanê dayîke bêro xebitnayîş’

 

Seroka Odeya Tabîban ê Amedî Elîf Turan zî bale ant serê xizmetê weşîye bi ziwanê dayîke û girîngîyê ziwanê dayîke ê mabêne nêweş û xebatkarê weşîye de û vat: “Semedê nêweşîya nêweşî/e baş bêro famkerdiş, ganî bi ziwanê nêweşî/e bêro qiseykerdiş. Bi pêroyî kesî eşkenê bi ziwanê xo, xo îfade bikerê. Eke nêweşî xo baş îfade nêkerê, no eşkeno bibo sebebê dermankerdişêk şaşî.”

 

‘Ganî unîversîte de bi ziwanê dayîke pewerde bêro dayîş’

 

Elîfê tewr peyîn wina vat: “Semedê kalîteyê xizmetê weşîye zêde bibo, herêman de goreyê ziwanî ganî sîstemêk bêro awankerdiş. Xerpêt de erdlerzî de xebatkara weşîye bi ziwanê dayîke veng da cinîyêke û wina cinî ameye xelisnayîş. Ma nê nimûneyî de vînenê ke xizmetê bi ziwanê dayîke çiqas girîng o. Ganî unîversîteyan de bi ziwanê dayîke perwerde bêro dayîş. Ganî tayînkerdişê xebatkarê weşîye, goreyê ziwanê herêman bêro kerdiş. Ganî goreyê ke merdim bi ziwanê xo xizmet bigîrê plansazî bêro kerdiş.”