Sema Çaglak 

 

AMED - Cinîyê Amedî dîyar kerd ke polîtîkayê bêcezaverdayîşî beno sebebê qetilkerdişê cinîyan û vatî: "Qedera ma cinîyan kiştiş nîya. Gama ke cinî pawitişê xo kena, yena muhakemekerdiş. La camêrdê kiştoxî zî bi tuu hawa nînê cezakerdiş. No zî yeno manaya ke cesaret qanûnê îqtîdarî ra gêno."

 

25ê Teşrîna Peyêne 1960 de 3 wayê bi nameyê Minerva, Maria Teresa û Patria Mirabel ke sey pelpelikî yenê vîrardiş, ameyî qetilkerdiş. Her hîrê wayî Komara Domînîk de hemverê dîktatoriyê Trujillo xo ver dabî û amebî qetilkerdiş. Coka roja qetilkerdişê ê hîrê tutan, 25ê Teşrîna Peyêne Roja Têkoşînê Hemverê Şîdetê Cinî ame îlankerdiş. A roje ra dima cinîyan hemverê şîdetî têkoşîn kenê.

 

Her çiqas têkoşînê cinîyan hemverê  şîdetî pîl bibo zî semedê polîtîkayê bêcezaverdayîşî hema hema her roje cinîyêke yena qetilkerdiş. Bi nêzdîbîyayîşê 25ê Teşrîna Peyêne ma verê xo da kuçeyê Amedî û ma fikrê cinîyan girewt.

 

'Cinî êdî nêwazenê bêrê kiştiş' 

 

Wendekare Evîn Aytekîn diyar kerd ke xeylêk tewitê şîdetî estê û her roje cinî rastê ê şîdetan yena. Evîne wina vat: "Şîdet tena bi hawayêke fizikî nîno kerdiş. Xeylêk rey bi şîdetê psîkolojîkî dir zî yeno kerdiş.  Cinî her ca de rastê şîdetî yenê.  Pêwa nînan camêrdî bi kerdişanê xo nînê muhakemekerdiş. Eke nêeşkenê edalet bi ca bîyarê wa qoltuxanê xo terk bikerê. Kesê ke cinîyan qetil kenê tim vanê; 'Ma hes kerd coka kişt.' Manayê heskerdişî kiştiş û qetilkerdiş nîyo. Eke wina yo o wext wa hes nêkerê. Ma do sey cinîyan bi paştdayîşê xo nê problemî çareser bikerê."

 

'Cinî yenê cezakerdiş, camêrdê kiştoxî zî serbest yenê veradayîş' 

 

Elîf Ozkan zî bale ant bêcezakerdişî û vat: “Bawerîya cinîyan îqtîdarî rê nêmenda. Coka cinî wazenê xo bi xo bipawê. Ez verê xo de gazê îsotî pê gêna. Semedo ke saetê şanî de gama kar ra vejêna rastê tacîzê fekî yena. Êdî asayîşê cuya cinîyan çin o. Bi feshkerdişê pêkerdişê stenbolî vernîya şîdetê serê cinîyan ame akerdiş. Gama ke ma wazenê xo bipawê, eynî wextî de zî rastê  bêheqî yenê. Bi taybetî zî herême de serê cinîyan de tedayêk zaf pîl esto. Eke ez rastê şîdet yan zî desteştişî bêrî, nêzana muracatê ça bikerî. Semedo ke bawerîya mi ne bi polîsan ne zî bi dewlete mendo. Heqê cinîyan nîno pawitiş. Gama ke cinî pawitişê xo kenê, yenê muhakemekerdiş. La camêrdê kiştoxî zî bêceza manenê." 

 

'Kiştoxî cesaret qanûnê îqtîdarî ra gênê'

 

Sidan Kartal zî bale ant zêdebîyayîşê şîdetî û vat: “Eke keye destpêk de tutanê xo rê perwerdeyêk baş bidê, hende serebûtê ke şîdetî rê rayîr akenê do bi ca nêrê. Xora dewlete kiştoxan muhakeme nêkena. Coka kiştoxî zî cesaret qanûn ra gênê û bi hawayêke rehet cinîyan kişenê. Ganî cinî vera nê serebûtan têkoşînêk hempar bikerê. Eke cinî hêzê xo ra haydar bê, eşkenê xo bipawê la cinîyê ke girêdayê camêrdêk bê nêeşkenê xo her tewir şîdetî ra bipawê. Sewbîna cinî semedo ke keyeyê xo nêeşkenê paştdayîş bigîrê, yenê qetilkerdiş.  Ez hêvî kena ke cuyêka bê şîdet awan bibo û êdî cinî nêrê kiştiş.”

 

'Dewlete polîtîkayê hemverê cinîyan kena'

 

Kader Demîr zî vat, eke edalet bi ca bêro do cinî endîşeyîn nêbê û wina vat: "Gama ke ma vanê şîdet, xeylêk serebûtê nêweşî yenê hişê merdimî. Semedo ke cinî rastê şîdet û qetîlkerdişî nêrê, cinî têkoşîn kenê. Labelê qîm nêkeno. Semedo ke dewlete polîtîkayê hemverê cinîyan kena. Ganî dewlete cinîyan rê bawerî bido la eksê ci, Pêkerdişê Stenbolî fesh kerd. Semedê nê sebeban çi heyf vernîya şîdetî nîna girewtiş û her roje cinîyêke yena qetilkerdiş."

 

'Problemê ekonomî benê sebebê şîdetî'

 

Tewr peyîn Gonul Çetîn zî qisey kerd û wina vat: “Problemê ekonomî, cinsperestî û perwerdî benê sebebê şîdetî. Bi teybetî zî hetê ekonomî de şîdetêk zaf pîl esto. Tena serê cinîyan de ney, serê pêro komelî de esto. Goreyê mi gerek tena cinî xo vera şîdetî bi rêxistin nêkerê lazim o ke hem cinî zî hem zî camêrdî vera şîdetî bibê wayîrê helwestî.”