Dîlan Babat 

 

ANQARA - Parlementera HDPyî Serpîl Kemalbay butçeyê mîyanê serra 2022yî erjna û da zanayene ke vînayîşê butçeyî de îqtîdar feqîrîya komeleyî nêvînayene nêzdî bîyo û tabloyêk weş bi goreyê xo xêz kerdo û endekskerdişê dovîzî yê bi mevduatî zî sey bobelatêk pîl erjna.

 

Bi kewtiş û zêdebîyayîşê dovîzî dir krîzê ekonomî giran bi û Taslaqê Qanûnê Butçeyê Îdarekarê Merkezî yê serra 2022yî û Taslaqê Qanûna Hesabê Qetî yê Butçeyê serra 2020î mişewreyê 11 rojî  yê Heyeta Pêroyî yê Meclîsî 18ê Çeleyî de ame akerdiş, bi vengê AKPyî û MHPyî ame derbaskerdiş. Mişewreyî de feqîrîya şarî nêame vînayiş, butçeyê 4ine ya Hacetê Hukmatî yê Serokomarîye de, seba xercê trîlîyonêk û 750 milyar TL, pabeyê ameyîşê butçeyî zî trîlîyonêke û 472 milyar TL, amebi hadrekerdiş. Pabebîyayîşê deynkerdişî net sey 278 milyar ame pêşnîyazkerdiş. Seba butçeyê serra 2022yî xercê fayîzî zî sey 240 milyar TL ame dîyarkerdiş. 

 

Parlementera Partîya Demokratîke ya Şaran (HDP) ya Îzmîrî Serpîl Kemalbay derheqê mişewreyê butçeyê merkezî yê 2022yî û krîzê ekonomîyê her ke şino giran beno de erjnayîş kerd. 

 

‘Tabloyêk weş xêz kerdî’

 

Serpîle kampanyaya "Kar û Xida", "Feqîrbîyayîşê cinîyan rê nê" çarçewaya mişewreyê butçeyî de daya destpêkerdiş ard vîr û da zanayene ke mişewreyê butçeyî de tesbîtê ke bi desan karkerî nêresenê heqdestî xo tesbît kerdê û nê çî eşkera kerd: "Seba kesê ke xebetênê feqîrîya karkeran esta. La betalî û bêasayîşê ameyîşî esto. Karê ramitişî de mêrde û cinî eynî heqdest nêgînê. Sewbîna hetê xoresnayîşê heqê perwerdeyî û weşîyîye de zaf problemê bînî zî estê. Her ca de ma vîna ke welatî aciz bîyê û vatî, bi no hawa rayîr nêşino. Heto bîn ra zî tabloyêk wina esto. Mişewreyê butçeyê meclîsî de tabloyêk xeylêk pak xêz kerdê. Faydeyê rayîr û pirdan şarî rê çinî yo. Ganî nê xora bêrê viraştişî la çimeyê şarî pêşkêşkerdiş, welatî tewr feqîrkerdiş nêbeno. Meydanê Teyaranê ke kes nêşeno pêwa şarî derbas bibê virazenê. No Şar seba nînan nêşeno veyşan bimano. AKPyî tabloyêk wina xêz kerdo. Butçe rastîya ci seba qesra ke mîyanê îsrafêk pîl de ya, yena xerckerdiş." 

 

‘Mergê Yunus Emreyî şermê Tirkîya yo’

 

Serpîle dîyar kerd ke yew babetan ra zî mişewreyê butçeyî de dîqet anto, seba cinîyan butçeyêk nêameyo aqitnayene û wina vat: "Seba cinîyan butçeyêk çinî yo, derdêke înan ê wina zî çinî yo. Xora cinîyan rê butçeyêke nêameyo aqitnayîş. Hema hema 5inan ra yew butçe, polîtîkayê asayîşî rê ameyo aqitnayîş. Şîrketan rê dayîşê otomotîkî estê inan ra vanê (dayîşê garantî). Înan rê milyarî ameyê aqitnayîşî. Seba fayîzî, barêke butçeyî rê zî bar beno. Nê rê zî milyarî ameyê aqitnayîş. Ma îtîraz kerd. Ma bale ant serê ferqê herême. Seba butçeyê şerî rê ameyo aqitnayîşî ramitişî rê bêro aqitnayîş ma taslaq da. Ma vat heqê sîgortayî yê kedkaranê keyî ganî bibê. La pêro bi vengê AKP-MHPyî ameyî redkerdiş. Ma vat wa seba her keyî ceryan, xaz û înternet bêpere bo. Amed de pitiko bi nameyê Yûnûs Emre merd. Sebeb zî no bî ke DEDAŞ zafêr qezenc bikero. No şermê Tirkîya yo!" 

 

‘Enflasyonêk pîl pabeyê ma yo’

 

Serpîle dîqet ant serê dovîzî ke bi hewteyine berz beno û no sey supukulasyonî erjna û wina dewam kerd: "TL  erjê xo vinî kerd û no rastê munaqaşayê komîsyonê meaşê asgarî ame. Partîya ma pêşnîyaz kerd ke meaşo tewr kêmî bibo 6 hezarî. Tl erj vinî kerd. Sebebê nê zî, no yo ke Erdoganî polîtîkayê ekonomîyî kerd dore. No polîtîka zî wina kerdî: Kede bêerj kerdî, vatêne ma bibê sey Çînî, kede ercan kerdî û nê rojan de meaşê asgarî ameyêne munaqaşekerdiş. Tewr ke înan kede ercan kerdêne dovîz perra û merdiman marketî sey muze xebitnayî. Her çî vay bîy. Meaşê asgarî sey mijdîyanî day. Meaşê asgarî verî ra tayêr bi. 2021î de meaşê asgarî teqebulê 384 dolarî kerdêne û seranserê serre de menga Teşrîna Peyîne de teqabulê 200 dolarî kerd. Erdoganî modelê Çînî zî û modelê Tirkîya zî xo vîrra kerd û pêro eşt çop. Tewr peynî vat 'Ez mevdûatî barê dovîzî kena, ez vindîbîyayîşê dovîzî yo îthalat û îxracatî dovîzî bar kena û xezîneyî ra dana.' No nêeşkeno cematî ra bêro girewtiş. Eke no cematî ra bêro girewtiş, no yeno mehnaya 'hîper enflasyon'. Na zî yena mehnaya firtoneyêke pîlî ya vaybîyayîşî. Do her çî vay bikerê û enfilasyonêke tewr zafêr pîl bîyarê meydan. Û vano wa kes çîyêke nêwero. Wa qet kes rehetîyêke, bi dîyayîşkî rehet nêkero." 

 

‘4ine ra cinîyêke meaşê asgarî nêgîna’

 

Serpîle tewr peyîn qiseykerdişê xo de vat, komîsyonê butçeyî komîsyonêk demokratîk nîyo û wina vat: “Rewşêka bi sendîka û komelê demokratîkî dir nê mişewreyî esta. Şarî ra remnayî û butçe kerdî. Ma îtîraz kerd. Semedo ke proses bikewo sewîyeya komelê ma ma lebate kerd. Ma waşt ke xizmetê îstîmlakî bikewo binê asayîşî. Ma seperna komxebata xo ya têduştîya cinsê komelî. Eke butçe de semedê ekonomîya ewnîyayîşî butçeyêk biameyîne visnayîş do hem semedê ekonomî û hem zî cinîyê kedkarê keyeyî rehet bîne. Ma nê pêro munaqeşe kerdî la qîm nêkerd. Ma têkoşînê meaşê asgarî da. La çaran ra yew cinî meaşê asgarî nêgînê.”