STENBOL - Koordînatora CÎSSTî Jiyan Ay dîyar kerd ke binpaykerdişê heqan ê zîndanan benê sebebê mergî  û wina vat: “Zîndanan de bi binpaykerdişê heqan, teda û astengiyan dir tecrîdo ke giran esto. Sebebê merdişê zîndanan de tecrîd o.”

 

Zîndananê Tirkîya û herême de binpaykerdişê heqan her ke şino zêde beno. Semedo ke Sazgehê Tipê Edli (ATK) qeraranê xoser nêdano, xeylêk tepişteyê ke nêeşkenê derman bivînê dinyaya xo bedilnenê. Keyeyî hemverê tecrîdê zîndanan, ‘Nobeta edeletî’ dewam kenê û menga peyîn de 5 ci ra nêweşê giranî 7 kesî dinyaya xo bedilnayî. Sewbîna kesê ke mirenê zî avûkatan nêgînê kar û barê înan yê otopsî û hewl yeno dayîş ke cenazeyî keyeyan ra bêrê remnayîş û no zî ramojneno ke nê merdişî tesaduf nîyê.

 

‘Bi mehnayê cîya dermankerdiş yeno astengkerdiş’

 

Koordînatora Komeleya Cematê Sivîl yê Sîstemê Înfazî yê Ceza (CÎSST) Jiyan Ay, konseptê demê peyîn de hemverê tepişteyan bi ca anê ercna û vat, demo peyîn de 7 kesî şîyê rehm û wina dewam kerd: “Vindarnayîşê sewqkerdişê zîndanan bi mehnayê cîya ameyê vindarnayîş. Tepişteyî bi tu hawa nêeşkenê xo biresnê heqê dermankerdişî. Çinbîyayîşê wesayîtê rîngî, çinbîyayîşê doktoran, bi nê sebeban dermankerdiş yeno astengkerdiş. Ganî semedê tepişteyê nêweşan, dermankerdişêk baş bibo. Dermanêkerdiş rayîrê mergî akeno. Qanûn de madeyê 16ine de yeno vatiş ke eke Sazgehê Tipê Edlî yan zî nêweşxans derheqê tepişteyî/e de vajo ke nêeşkeno/a şertê zîndanî de bimano, înfaz eşkeno bêro taloqkerdiş û kes dimayê ke rehet bibo eşkeno cezaya xo temam bikero. La no sîstem bi tu hawayî bi ca nîno. Metodê Mandela de zî yeno vatiş ke ganî tepişteyî bêrê dermankerdiş û kam ci şertan de eşkenê zîndan de bimanê, ca gêno.”

 

‘Qalkerdişê probleman qîm nêkeno’

 

Jîyane vat, raporê ATKyî ke nêweşxaneyê dewlete de dîyar kerdê derbasdar ê û nêweşxaneyê ke dewlete qebûl nêkenê, raporê ‘nêeşkeno/a zîndan de bimano’  qebûl nêkenê û wina dewam kerd: “Serrê vîyarte de pêwa ke de ATKyî vatêne nêeşkeno/a zîndan de bimano/a zî dimayê ke rewşa tepişteyî/e giran bîne dima ra ameyîne tahliyekerdiş û dima ra dinyaya xo bedilnayîne. Na babete de binpaykerdişêk heqan ê pîl esto. Qalkerdişê probleman qîm nêkeno. Ganî problemî bêrê destgirewtiş û goreyê nê safîkerdişêk bibo.”

 

‘Îdarekarê zîndanî semedo ke serebût biniminê çi bibo kenê’

 

Jîyane dîqet ant serê îdarekaran û vat: “Binpaykerdişêheqan ê zîndanan sîstematîk bîyê, pêwa  cezaya bîyaye, cezayêk bîn yena birnayîş. Eynî wextî de zîndanan de serê kapasîteyî de 30 hezar zêdeyêr tepişteyî estê. Kesê ke gama kewenê zîndan şertê weşîye înan baş a la mîyanê 5 serran de xeylêk nêweşîyan dir yenê rî bi rî. Semedê başbîyayîşê şertê zîndanî, sazgehê komelê sivîl ganî şêrê zîndan cigêrayîş bikerê. La muracatê ke ma kenê bi raporê ke hetê heyetê taqîbkerdiş û ceza ra yenê dayîş bi netîce benê. Ê zî îdarekaranê zîndanî ra pers kenê. Cewabê ‘tu problem çin o’ gênê. Bêguman do midûr vajo, problem çin o. Îdarekarê zîndanan semedo ke serê probleman padê her çî kenê.”

 

‘Semedo ke çalakî nêrê kerdiş sebebê mergî niminenê’

 

Jiyane tewr peyîn wina vat: “Raporê otopsiyî nêdanê avûkatan. Xeylêk sebebê ci estê. Gelo sebebê mergî çiqas bi keyeyan dir yenê parekerdiş. Netîce de yê ke zanayîşan baş bizanê keye yê. Keyeyan çiqas zanayîş girewt ke do avûkatî bigîrê. Merdişê zîndanan komelî de veng da. La semedê çalakî nêrê kerdiş, sebebê mergî zî niminenê. Coka nêverdenê avûkatî otopsî de ca bigîrê. Sewbîna remnayîşê cenazeyan keyeyan ra zî hemverê heqê merdiman o. Hewl danê ke cenazeyan keye û komelî ra biremnê. Bi nê wazenê mesajê cîya bidê keye û komelî. Na rewşe çi heyf proses tewr zêde giran kena.”