Medya Uren

 

AMED - Cinîyê ke derheqê 21ê Sibate Roja Ziwanê Dayîke ya Dinya de dîyar kerdî ke ê têduştîyê  ziwanî wazenê û wina vatî: Lazim o pêro ziwanî têduşt û azad bêrê qiseykerdiş. Ma zî sey dayîkê kurdî wazenê tutanê xo ziwanê înan bimusnê û bi kulturê înan pîl bikerê.

 

Wendekarê Tevgerê Ziwanê Bengalî 21ê Sibata 1952 de Paytextê Pakîstanî yê bi nameyê Dakkayî reaksîyon vera ferzkerdişê ziwanê Urdî yê hetê Pakîstanî ra dayî. Hetê polîsê Pakîstanî ra xeylêk wendekarî beşdarê çalakî benê, yenê qetilkerdiş. Dimayê pêrodayîşê bi serran ê hukmatê  1956 de statuyê ziwanê fermî seba Bengalî danê.

 

Seba vîrardişê kesê ke qirkerdiş de dinyaya xo bedilnayî, UNESCO seba 7 hezar ziwanê ke dinya de yenê qiseykerdiş, bêrê pawitiş 21ê Sibata 2000î de 21ê Sibate sey Roja Ziwanê Dayîke ya Mîyanneteweyî pîroz keno. 

 

'Bi rayîrê ziwanî merg ma rê ferz kenê'

 

Cahîde Kaya ke karê deştişê cilan kena, derheqê roşanê ziwanî de wina qisey kerd: "Na roja vîrardişê têduştîyê ziwanan û pawitişê înan o. Coka seserra 21ine de no heqê têduştî kurdan rê nîno naskerdiş. Ziwanê ma yeno asîmlekerdiş. Wazenê ma bê ziwan û bê esil verdê. Ziwanê ma wayîrê tarîxêk kan o û rexmê heme hêrişan heta ewro ameyo. Qedexekerdişê ziwanêke, qedexekerdişê cuya nê komelî yo. Merg ma rê yeno ferzkerdiş. Mekteban de her ca de rexmê ziwanê nê welatî bi Înglîzkî, Erebkî û xeylêk ziwanê bîn nîyo la dersî yenê dayîş û bi hawayêke azad yenê qiseykerdiş. La kurdkî ziwanêko fermî nîyo, ziwanê mektebî nîyo û ziwanê kuçeyî nîyo."

 

'Ma ziwanê kurdkî bipawê'

 

Cahîde wina vat: "Tirkîya mi çin a û mi ziwanê xo tutanê xo rê zî musna yo. Mi û tutanê xo ma zaf zehmetîyê ziwanî ant. Ma Amed de bajarê kurdan de ciwîyenê la çi heyf semedo ke kurdkî ziwanê fermî nîya, ma nêeşkenê cayê fermîyan d eqisey bikerê. Ganî her kes bi ziwanê xo yê dayîke qisey bikero û ziwanê xo zî bipawo. Roşanê heme ziwanan û ziwanê ke tehlukeyê çinbîyayîşî de yê pîroz kena û hêvîya azadî kena."

 

'Ziwanê dayîke pîroz o'

 

Dilşay Adiyaman a kedkara keyeyî wina vat: "Ez kurd a û bi kurdî zana.  Ez bi kurdî bi tutanê xo dir qisey kena û ê zî sey mi, ziwanê xo yê dayîke zanê. Ziwanê dayîke pîroz o, nasnameyê ma yo. Ganî bêro pawitiş û averşîyayîş. Qedexekerdişê ziwanê dayîke wehşet o. Kênaya mi wexto ke şîne  mektebî bi tirkî nêzanayîne. Mamosteyê ci veng dayî mi û vatî,  çira şima aye dir kurdkî qisey kerda, eke şima bi tirkî qisey bikerdêne do wina zehmetî nêantêne. Ma gelo çîyêk wina beno? Mekteban de bi ziwanê xerîbî perwerdeyî danê, tutê ma û peynîmendiş ra zî ma berpirsyar yenê vînayîş."

 

 'Ma ziwanê xo wazenê'

 

Dilşaye wina vat: "Lazim o ziwanê ma bibo ziwanê fermî yê perwerdeyî. Ma ziwanê xo û kulturê xo wazenê. Ganî ziwanê ma nêro qedexekerdiş û ma qij nêrê vînayîş. Ancax bi no hawa ma do bieşkê roşanêke pîroz bikerê. Lazim o ma bi xo seba ziwanê xo hewil bidê. Xeylêk bar keweno serê milê dayîk û keyeyê ma zî. Ma do ziwanê xo tutanê xo rê bimusnê û înan bi kulturê înan pîl bikerê."

 

'Ma têduştî wazenê'

 

Çîçek Erdem kedkara keyeyî qina qal kerd: "Semedo ke ziwanê ma ziwanêko fermî nîyo, ma her mana de zehmetî ancenê. Cuya ma kurdan 2 qat zor bena. Ma kurd ê û bi tirkî nêzanê, la tutê ma zî kurdî nêzanê û bi tirkî qisey kenê. No zî mîyanê cuya ma de nakokîyêk o. Ma azadîya ziwan û têduştîya şaran wazenê. O wext ma do bieşkê bi hawayêke manayîn roşan pîroz bikerê."