Melîke Aydin

 

ÎZMÎR - Psîkologe Dîlan Yilmaz da zanayîş ke zêdebîyayîşê şîdet û caardişê metodê DAIŞî de ziwanê îqtîdarî û çapemenîye bi tesîr o. Dîlane bale ant  serê perwerdeyê cinsîyetê komelî û çimeyê xeberanê rastî.

 

Şîdetê camêrdan roj bi roje zêde beno û cinî û tutî bi metodê DAIŞî yenê qetilkerdiş. Stenbol de camêrdo bi nameyê Alî Sayan, sereyê dayîka xwe Fatma Sayane bi kardî birna. Dîlok de tuta 3 serrî bi îşkence ameye qetilkerdiş û cenaze de dolaba qeşayî de amebî vînayîş.  Komeleya Psîkologê Paştdayîşê Komelî (TODAP) Psîkolog Dîlan Yilmaze derheqê babete de qisey kerd û vat, ziwanê nefretî, şer û krîzê ekonomî, şîdet meşrû keno.

 

‘Ziwan şîdetî meşrû keno’

 

Dîlane da zanayîş ke ziwan şîdetî meşrû keno û wina vat: “Vurnayîşê metodê şîdetî çiqas komelî de mende bîyo. Tesîrê ziwanê çapemenî û şîdetî serê komelî de zêde yo. Ma sey nimûne; şîdetê serê multecîyan nîşan bidê. Tehemulê merdiman hemverê yewbînan de nêmendo. Vera ke çîyê nêrehetî bîyarê ziwan, muracatê şîdetî kenê. Emro mîyanên binê tesîrê rêzefîlmê televîzyonan de yeno. Rêzefîlman  de şîdet yeno normalkerdiş. Cinî kesê ke şîdet vînenê dir yenê zewicnayîş. Tutî zî rolê cinsî yê komelî ra keyeyî nimûne gênê û kesê baş nênê weykerdiş.”

 

Çapemenîya dîjîtalî de şîdet

 

Dîlane bale ant serê ziwanê xeberan û wina vat: “Bi xususî ziwanêko cinîyan qij fîneno û sûcdar nîşan dano yeno şuxilnayîş. Sernameyê xeberan de şîdet newe ra yeno mojnayîş. Camêrdî semedê nê xeberan şîdet kenê. Tutî çapemenîya dîjîtale şuxilnenê. Şîdet serê tutan de travma virazneno. Çapemenîya dîjîtale de ganî çîyê şîdetî nêrê parekerdiş.”

 

Rola krîzê ekonomî û şerî

 

Dîlane dewam de wina vat: “Merdimî hewte ra 7 rojan zî bişuxilîyê, ganî debara xo bikerê. Bi xususî cinî pandemî de her wext keye de bî û karê keyeyî serê milê înan de bi. Bi şîdetê camêrdan dir ameye rî bi rî. Yew sebebê krîzê ekonomî şer o. Têkilîyê şer û şîdetê camêrdî pîya esto. Çîyo ke heqan û şaran çin hesibneno, ziwanê nefretî yo. No fikr nêyo, no suc o. Hêrişê hemverê multecîyan û LGBTîjan  şîdet meşrû keno. Xeylêk çimeyê xeberan ê lêşin estê. Merdimî nê baş cigêrayîş nêkenê.”

 

‘Awankerdişê nefretî bi metodê îqtîdarî’

 

Dîlane vat, awankerdişê nefretî bi metodê îqtîdarî û wina vat: “Ziwanê nefretî hemverê Kurdan de zêde yo. Keyeyê Kurdî semedê bi ziwanê xo perwerde nêgênê, nêweşxaneyan de mahkûmê mergî yenê kerdiş. Cinî her ca de benê hedefê şîdetî. Sîstemo serdest ê camêrdî hem cinî hem camêrdan binpay keno. Yê ke şîdet kenê camêrd ê la heta no sîstem bibo, do camêrdî nê sîstemî de bêrê weykerdiş. Tepişteyî zîndanan de sey hêzê karî yenê şuxilnayîşî. Awankerdişê nefretî hetê îqtîdarî ra sey metod yeno şuxilnayîş.”

 

Dîlane tewr peyîn wina vat: “Tut/e key şino/a keye perwerde dayîk û pî ra gêno/a. Ganî ma emrê qij de ma bikewê tevger. Ganî na babete de hişmendî bibo. Xêrcê nê ganî ma bi çimeyî xeberanê rast ra bikewê paştdayîşî. Ganî perwerdeyê cinsî komelê rê bêro dayîş.”