AMED -  Avukat Asli Pasînlîye bale ant heqê cinîyan ke bi têkoşînî dest fînayî ser û wina vat: “Na babete de ganî ma heqê xo teslîm nêkerê. Çike cinîyî bi têkoşînî heqê xo pawenê û hîna zêde heq wazenê.”

 

Serra 1980î ra dima welat de xoverdayîşê cinîyan her ke şî gird bî. Baroya Amedî ra Asli Pasînlîye bale ant pêkerdişê mîyanneteweyîye ser û kampanyaya ke cinîyan ca ardî, çarçeweya 25ê Teşrîna Peyêne Roja Têkoşînê Vera Şîdetê Serê Cinîyan ercnaye.

 

Asliye da zanayîş ke ge-ge ganî vîr bêro tezekerdiş û no zî motîvasyonê merdimi zêde keno. Asliye wina dewam kerd: “Ge-ge goreyê prosesî motîvasyonê merdimî keweno. Ge-ge merdim keweno mîyanê fikrê ke têgêrayîşê cinîyan veng vetî. La verê cû ra heta ewro têkoşînê cinîyan de, averşîyayîşê ke hende çîyî bedelîyayî, xeylê tabuyê komelî yê cuye ke şikiyayî de xeylê çîyî bedelîyayî. Ma tarîxê nizdîra ewnîyenê. Badê Derbeya 80î Tirkîya de têgêrayîşê cinîyan averşîyayîşêke gird cuya. Zîhnîyetê komelî de zêde bî. Pêkerdişê mîyanneteweyî yê derheqê vernîgirewtişê şîdetê hemverê cinîyan de CEDAW hetê Tirkîya ra serra 1985î de ame tesdîqkerdiş û kewt sewîya. CEDAW pêkerdişêke muhîm o û sey qanûnê cinîyan o. 87an de rayîr ra şîyayîşî ‘Hemverê şîdetî de cinî paştîdayîş mîyan de yê’ de xeylê bi tesîr bî. Reyna akerdişê stargehan, komele û merkezê cinîyan, awankerdişê torê telefonan xeylê muhîm bî.”

 

‘Serra 90î de vengê waştişê seyyewbînanîye berz bî’

 

Asliye dewamê qiseykerdişê xo de wina vat: “Ver bi serra 90î cinîyan waştişê seyyewbînanîye yê qanûnan de berz kerdî. 1989î de hemverê destdergîye de kampanyaya ‘derzîna mor’ bale ant netîceyê hêrişê cînsî. Serranê 90an de derheqê vernîgirewtişê destdergîye de buroyê hetkarîya huqûqî ame awankerdiş. Xebatê buroyî xeylê muhîm bî. Seranê 90an de xeylê îtîrazî ameyî kerdiş. Nimune nuqtayêke estbî, xebata cinîye bi mêrdeyî ra girêdayeya. 98î de qanûnêke derheqê têkoşînê hemverê şîdetî kewt dewre.”

 

‘2000î de bedelnayîşê muhîmî pê ameyî’

 

Asliye bale ant serranê 2000î ser û dîyar kerd ke waştişê cinîyanê o wext xeylê berz bîbî û 2002î de qanûnê medenî de bedelnayîş ameyî kerdiş. Asliye vat ke goreyê qanûnî zewacan de malê ke ameyî girewtiş bi hawayêke seyyewbînan do bêrê parekerdiş û tutê ke tebere zewacî ameyî dinya do heqê mîrasî ra feyde bigîrê.”

 

‘2015î ra dima virazîya’

 

Asliye ercnayîşanê xo wina dewam kerd: “Serra 2005î de zî tay bedelnayîşî qanûnê cezaye de ca ameyî. 2011î de Pêkerdişê Stenbolî ame îmzekerdiş. No pêkerdiş xeylê muhîm o. 2012î de qanûnê hûmara 6284î hemverê şîdetî kewt dewre. La dima ra tepîyaşîyayîş babeta vatişî yo. 2015î de raporê komîsyonê fekveradayîşî ame hadrekerdiş. Rapor de xeylê şopê hêrişan yê hemverê heqan ke ameyî destfînayîş, estî. Înan ra yew munaqaşayê nefeqeyî bî. Badê 2015î têgêrayîşê ‘Me too’ dinya de ame awankerdiş. No serê çapemenîya komelî de bedelîya kampanyaya hemverê şîdetî û destdergîya hemverê cinîyan. Kampanya her ke şî gird bî. Cinîyê e şîdet û destdergî bi înan ameyî kerdiş vatî ‘ma zî estê’ û tewrê kampanya bîyî. Serra 2021î de Pêkerdişê Stenbolî ame feshkerdiş.”