Melîke Aydin

 

Pêşnîyazîyê Qanûnê Butçeyê Îdarekarîya Merkezî yê serra 2023ine ê Komîsyonê Budçe û Planî yê Meclîs de ame qebûlkerdiş, do 5ê Kanûne de bêro vînayîş. Dayeyê budçeyî hûmara feqîrî Tirkîya de nîşan dano û bêşik yê ke reyna tewr zêde bi tesîr benê cinî yê. Cinî hemverê nê budçeyî diyar kenê ke budçe cinî nê keyeyî paweno û sewbîna wina vat, îqtîdar seba cinîya makul vejo vernî, goreyê ca budçeyî visneno.

 

Meclîsê Cinîyan ê Partîya Demokratîke ya Şaran (HDP) Emîne Sozudogru derheqê babete de ercnayîş kerd.

 

Emîne dîyar kerd ke pêşnûmeqanûnê budçeyî 2023 de şîyayeyê budçeyî sey 4 trîlyon 479 milyon, ameyî zî sey 3 trîlyon û 810 mîlyon dîyar kerdo û Hasilayê Neteweyî yê Gayrî Safî (GSMH) sera 3,5 ameyî pêşnîyazkerdiş. Emîne wina qisey kerd: “Seba hetkarîya komelî 258 mîlyar û 437 mîlyon lîra ame dîyarkerdiş. Goreyê serra vîyarte no 109 mîlyon zêde bi. No zêdebîyayîş esas de mojneno ke feqîrî her ke şino zêde beno.”

 

‘Seba cinî nê seba keyeyî’ 

 

Emîne dîyar kerd ke cinî seba feqîrî keye de tewr kêm bêro hîskerdiş zaf zêde kede danê û hetkarîyê komekî xeylê komelî seba şîyayeyê keyeyî şino û wina vat: “Şîyayeyê keyeyî serê milê cinîyan de yo. Pereyeyê şîyayeyê danê cinîyan no zî têduştîya cinsî xira keno. Barê keyeyê cinîyan giran beno, cinî nêeşkenê keye ra vejîyê. Hetkarîyê vanê cinîyan xurt kenê, esas de cinî nêvejeno wareyê îstîmlakî. Hetkarî seba keyeyî yenê kerdiş. Hetkarî cinî nê keyeyî xurt keno. Wazenê cinîyan hepsê keyeyî bikerê.”

 

Îqtîdar nêwazeno cinî xurt bikero

 

Emîne dîyar kerd ke caardişê hetkarîyê komelî bi amancê awankerdişê ‘cinîya makul’ yenê kerdiş û wina vat: “Seba bernameyê xurtkerdişê cinîyan ê wezaretê xizmetê komelî û keyeyî mîlyarêk û 26 mîlyon lîra, seba xurtkerdişî keyeyî zî 3 milyar û 781 mîlyon budçe ameyo visnayîş. No zî nîşan dano ke îqtîdar nêwazeno cinî bi tena sereyê xo xurt bibo.”

 

‘Budçeya camêrdî ya’

 

Emîne da zanayîş ke seba xizmetê olî 31 mîlyar û 365 milyon ameyo cîyakerdiş, seba Mudirîyeta Pêroyî ya Statuya Cinî 54 mîlyon û 769 hezar lire butçe ameya cîyakerdiş û na babete de zî wina vat: “Na rewşe mojnena ke xizmetê olî statuya cinîye ra muhîmêr o. Mojneno ke na butçe ya camêrdî ya.”

 

 ‘Ganî seba kreş û keyeyê ewnîyayîşî bêrî cîyakerdiş’

 

Sereka Komeleya Paştîdayîşê Cinîye ya Bornovaye zî reaksîyon mojnaye butçeyan û wina vat: “Ganî seba dezgehê sey stargeh, kreş û keyeyê ewnîyayîşî rê butçe biameyêne cîyakerdiş. Ewnîyayîşê kal û pîran, domanan û keyeyê cinîyan rê yena barkerdiş. Na rewşe tesîrêk negatîf serê cuya xebate ya cinîyan kena. Seba cinîyan ganî îstîhdam pê bêro. Butçe seba dîyanetî yena cîyakerdiş û la ganî cinîyan bêra cîyakerdiş.”

 

Endama Konfederasyonê Sendîkaya Karkeranê Şorişgêrî (DÎSK) Sevgî Bîlîre na babete de ercnayîşanê xo ard ziwan ser û wina vat: “Wexto ke butçe yena hadrekerdiş ganî bêra hesibnayîş ke keyeyêk de tewr tay 4 kesî cuyenî û sereyê merdimî çend mesref şino bêro hesibnayîş. Butçeya asgarî qaseyê kîrayê keyeyêk a. Kesêk bi xebetîyo debara keyeyî nêbeno. Ganî xeylê çîyî verê çiman de bêrî derbazkerdiş. Butçe de cinî çinî ya. Ganî bîyayîşê cinîye bêra qebulkerdiş û heqê înan bêro dayîş.”