Zelal Tunç

 

WAN - Hemsereka Çev-Derî Arzu Dînçere bale ant şuxulnayîşê çekê kîmyewîyan yê ke hemverê Vaşûrê Kurdistanî de ameyî şuxuşnayîş û da zanayîş ke merdimîye serê xozaye de texrîbatê girdî viraştî. Arzuye ard ziwan ke tesîrê texrîbatan bi seserran dewam bikero û şuxulnayîşê kîmyewîyan şerê rijnayîşî yê ekolojîk o.

 

Dewleta tirke her roje pê çekanê kîmyewîyan hêrişê Herêmanê Pawitişî yê Medya û waranê sivîlan ê Başûrê Kurdistanî kena. Hemsereka Çev-Derî Arzu Dînçere da zanayîş ke leşkere dewleta tirke Metîna, Zap û Avaşînî de çekê kîmyewî şuxulnayî û vat ke rijnayîşî yê ekolojîk o û wina vat: “Texrîbatê çekê kîmyewî, serê merdiman û xozaye de xeylê zêde yo. Sewbîna welatê ke bi serran o tede şer esto de, cayê ke çekê kîmyewî tede ameyî şuxulnayîş de bi serran o tesîrê girdî merdimîye ser de virazîyayî.”

 

Hêrişê Tirkîya yê hemverê Başûrê Kurdistan, Vakur û Rojhelatê Sûrîye de dewam keno. Başûrê Kurdistanî de çekê kîmyewî ameybî şuxulnayîş. Vera nê hêrişan reaksîyonî girdi ameyî mojnayîş û veng dîya heyetê xoserî yê mîyanneteweyî ke herême de cigêrayîş bikero.

 

Serekê Konseya Merkezî ya Yewîya Tabîbanê Tirkan (TTB) û û Pîspora Tibê Edlîyî Şebnem Korur Fîncanci seba ke vat ganî derheqê şuxulnayîşê çekê kîmyewîyan de cigêrayîş bêro kerdiş, ameye hedefgirewtiş. Hem hemverê tepiştişê Şebneme û hem zî hemverê şuxulnayîşê çekê kîmyewîyan de xeylê hetî reaksîyon mojnayî.

 

Çekê kîmyewî tena tesîr bi merdiman ser de nêkenê, tesîr bi heme gandaranê xozaye ser de kenê û tesîrê îna bi serran dewam keno.

 

Hemsereka Komeleya Averberdiş û Cigêrayîşê Pawitişê Berhemê Tarîxî yê Dorme yê Wanî (Çev-Der) Arzu Dînçere derheqê babete de ercnayîşan kerd.

‘Ma bi caardişanê cîyayan re rî bi rî yê’

 

Arzuye da zanayîş ke texrîbatê şuxulnayîşê çekê kîmyewî xeylê gird o, bi serran dewam keno û wina dewam kerd: “Tesîrê şuxulnayîşê çekê kîmyewîyan hem merdiman ser de û hem zî xozaye ser de xeylê gird o. Ma ekolojîstî texrîbatê ekolojîkî tesilî qebul nêkenê. Dinya de rijnayîşê tewr girdi şerê derheqê dorme de yo. Rijnayîşê dorme bi serran tesîrê xo dano hîskerdiş. Bi taybetî welatê ma de û herêma ma de rijnayîşê ekolojîk, caardişê şaş û polîtîkayê şaş yenê rayraberdiş. Netîceyê nê caardişan de rijnayîşî pê yeno. Çi heyfo ke herêma ma de caardişê cîya estê.” 

 

‘Qirkerdişê ekolojîye esto’

 

Arzuye dewamê qiseykerdişê xo de înan ard ziwan: “Hêrişê hemverê xozaya Kurdistanî tena bi kîmyasalî sînor nîyo. Darî yenê birnayîş, daristan yenê vêşnayîş. Herêma ma de daristanî yenê vêşnayîş û Cûdî de qirkerdişê ekolojîye esto. Bi seyan darî ameyî birnayîş û na rewşe texrîbatêk gird rê rayîr akena.”

‘Şuxulnayîşê çekê kîmyewî sucê merdimîye yo’

Arzuye tewr peynî wina vat: “Germahîya globale vera xora xoza tehlukeyêk reyde rî bi rî ya. Heto bîn de herêmê ke bi serran o tede şer dewam keno de şuxulnayîşê çekê kîmyewî, hem merdim hem zî xoza binê tesîrêk gird de manenî. Şuxulnayîşê çekê kîmyewî sucê merdimîye yo.”