ANQARA - Pawîtoxê heqê merdîman avûkate Melanîe Gîngell bale ant serê wezîfeyê  OPWCyî û vat: “Eke ma qalê muracatê rêxistinêke ke hetê dewletêke ra ya OPCWyî yeno kerdiş, bikerê gelo Kurdê ke dewletêke înan çin a do senîn muracat bikerê? Ma hîn tespît kerdî. Wezîfe û amancê OPCWyî cigêrayîş o. ma veng danê ke wezîfeyê xo bikerê.”

 

Hêrişê Tirkîya yê hemverê Kurdan de dayeyê ke çekê kîmyewî yenê şuxulnayîşî estê. OPCW û rêxistinê mîyanneteweyî şawitişê ekîbêke yê seba herême red kenê û STK, selahîyetdarê Kurdî, dewijî û kedkarê weşîye dîyar kenê ke çekê kîmyewî yenê şuxulnayîş.

 

Kampanya Aştîye ya seba Kurdistanî (Peace în Kurdistan), pawitoxê heqê merdiman Melanîe Gîngell derheqê şuxulnayîşê çekê kîmyewî, kampanya kenê û fosforê ke Îngîlîstan Tirkîyaye rê peyda keno, qisey kerd.

 

*Tirkîya serrêke hemverê Zap, Metîna, Avaşîn û xeylêk herêmê Kurdistanî de hêrişan kena. Xeylêk dîmenî vejîyayî werte. Şima babete senîn ercnenê?

 

Doktoran hemverê Çekanê Nukleerîyan ê Mîyanneteweyî, herême de serdayîşêkê ca ardî. Dr. Severî û Dr. Van Aken şîyî herêma Kurdistanî. Şîyayîşê înan ame astengkerdiş, la dîmen û fotografan bidest kerdî. X resnayî şahidan zî. Xeylêk roportaj kerdî û fotograf –vîdeo cigêrayîş kerdî. Babeta ke gazo ke çiman veşneno de ameyo şuxulnayîş de zelal bi. Ê wareyî de xeylêk çekî ameyî şuxulnayîş. Netîce de mergî ameyî meydan. Çekê kîmyewî ameyî qedexekerdiş. Şuxulnayîş hemverê peymanê mîyanneteweyî yo. Doktorê ke şî vatî çekê kîmyewî ameyê şuxulnayîş. Raporan de zî vejîya werte. Dewaya Sereka Yewîya Tabîbanê Tirkan zî esto. No heme xeylêk çî vanê xora.

 

*OPCW û Nyyî şawitişê ekîban ê seba herême red kerd. Şima vindertişê OPCWyî senî ercnenê?

 

Cigêrayîş wezîfeyê înan o. Redkerdişê înan hîn persan ano hişê merdiman. Problemê pîlî ano hişê merdiman. OPCWyî qerarêkê nêgirewtî. Welatê îmza eştê binê Peymana Çekê Kîmyewî eke ke nêverdo no bêro rojeve wina yeno kerdiş. La heta nika tu dewlete OPCWyî ra nêwaşta. Ma nêeşkenê vajê no tena OPCWyî de qewimyeno. Goreyê mi nê dewletê ke îmza eştê binê peymane eleqeder keno. Goreyê peymane tênêgêrenê. Çira gelo? Pey perdeyî de sebebê sîyasî estê. Tirkîya endamê NATOyî ya û wayîrê artêşa tewr pîlî ya diyîne ya. Sewîyeyêka xurt de ya. Pêwa pêro delîl werte de yê çîyêk bi Tirkîya nêkenê.

 

*Mekanîzmayê têkoşînê hemverê sucê şerî gelo qîm kenê yan nê? Heqê şarê bêdewlet kewenê wareyê wezîfeyê nê sazgehan?

 

No problemêkê pîl o. la rayîrê bînî yê eşkenê cipersayîş bêrê destpêkerdiş estê. Sekreterêkê Pêroyî yê Nyyî eşkeno babeta hewaleyê OPCWyî bikero. Eke sekreterê pêroyîyê Nyî babete cidî bigîro do serkewtiş bibo. La rewşe têmîyan a. nê verê de problem bî. Pêvînayîşê aştîyeyê Sûrîye de şeklê temsîlkerdişê Kurdan zî bi problem. Seba nê asan nîyo. Ma dewletêke hemverê babeta Kurdî sempatîya ci esta bivînê do dewletê heyetê hîrên de muracat bikerê. Eşkayîne serê nameyê Kurdan de qisey bikerdêne. La no asan nîyo. Ma zanê ke rewşe zelal a. 

 

*Sey Jan Van Aken, verê zî doktorê zerrîwaştoxî şîbî herême la PDKyî nêverdabi. Şima senîn ewnîyenê nê vindertişî ra?

 

Mabêne Tirkîya û PDKyî de pêkerdêşêk esto. Sey Dr. Severî û Dr. Van Aken xeylêk kesî û komê bînî waştî şêrê herême. Herême de merdimê ke vernîya nê astengîyan padê xeylêk ê. Qîm nêkeno. Rayîrê nê oyo ke ganî tewr zêde têkoşîn bibo. La bêşik wina asan nîyo. Goreyê mi ganî seba hukmatê Iraqî vengdayîş bêro kerdiş. Seba hukmat karê xo bikero ma eşkenê tedayan ser de bikerê.

 

*Vejîya raşte ke Îngîlîtsanî 2019î de 70 heb ruhsatê muhîmatê fosforî dayo Tirkîya. Her tim projeyanê DYA û Rûsyaye de yeno qiseykerdiş, la heto bîn de zî rotişê fuzezyan yê Îngîlîtsanî esto. Îngîlîtsan temaşekerdoxê şerî yo ya zî hetgir o?

 

Ma nêeşkenê vajî ke çekan Tirkîya rê temîn nêkenî. Heta ke temîn bikerî rewşa herême zî agahdar î. Ma nêzanê ke tîya de diritî esto. derheqê heqê merdiman yê Rojhelatê Mîyanenî de xeylê vatişan vanî la derheqê paştîdayîşê nê îfadeyan de tu hewldayîşêk çinî yo. Hukmatê ma aşma Kanûne de eşkerayîyêke kilm da. Ma nika vajî ke temam, aye wext ra nata xebat aver şîyî. Nika derheqê raştîya nê îdîayan de dayî û tespîtê ma estî. Coka ra şima wezîfeyo ke keweno milê şima ser bikerêne. Ma tay dayeyan da şima. Nika înan bigêrêne û wezîfeyê xo bîyarêne ca. Ma wazenê ke hukmatê Îngîlîzî ke na babete de soz dayo, sozê xo bîyaro ca. 

 

*Binê nameyê têkoşînê hemverê terorî de kampê koçberan û herêmê sivîlî ameyî bombardumankerdiş. Herême de koçberkerdiş û krîzê merdimîye gur kerdî. Goreyê şima amacê nê projeyi çi yo?

 

Amacê Tirkîya no yo ke nufusê Kurd herêma sînorî yê Sûrîye ra bivejna û nufusê etnik yê bîn ca bikera. Çîyo raşt no yo ke pakîyêk o û no sucê hemverê merdimşye yo. Eşkerayo ke no suc o. Sucê mîyanneteweyîye yo. Eşkerayo ke hêrişê Taksîmî kerdî bahane û hemverê Sûrîye de hêriş dayî dest pêkerdiş. Hêrişê Taksîmî kerdî bahane. Tu rêxistinê herême hêriş nêgirewtî xo ser. Heme hêrişî şermizar kerdî. Tu delîl zî çinî yo. La Erdogan no kerd bahane û hêriş da dest pêkerdiş.

 

*Goreyê şima ganî PKK lîsteya rexistinê terorî ra bivejîyo ya nê? Qiraltîya Yewbîyaye na babete de çi fikirîyena?

 

Xeylê komê hetgirê Kurdî yê mîyanê  Qiraltîya Yewbîyaye de seba PKK lîsteya terorî ra bêro vetiş kampanya dayî dest pêkerdiş. Ma tena wina nêfikirîyenî, xeylê kesî wina fikirîyenî. Ma nêwazenê rêxistinêk meşru ke cewab dana şîdetê dewlet û huqûqê merdimîye taqîp kena, sey rêxistina terorî bêra dîyîş. Heta ke PKK lîsteya rêxistinê terorî de ca bigêro do müzakere zî pê nêrî.

 

* Falîyet û waştişê kampanya ‘Peace in Kurdistan’ yê derheqê Kurdan û çekê kîmyewî çi yo? 

 

Ma heyetê yewine seba erşawitişê herême oraganîze kerd. Ma hetkarî da rojnameger Steve Sweeneyo ke şêro herême. Xeberê yewinan o viraşt. Nê prosesî de tena rojnamegero ke raşteyan de bî, o bî. Raporê ci ma eşkera kerd. Ma tehqîqatanê bînan viraşt û derheqê na babete de ma pêvînayîşan pê ard. Waştişê ma o bî ke hîna zêde tehqîqatî bibî. ma pêşnîyazê cigêrayîşî kerd, ma vat daye û tespîtê mirdî estî û coka ra ganî bêro cigêrayîşkerdiş. Her ke cigêrayîş pê yenî û ma aver kewenî, her çî yew bi yew vejîyeno raşte.

 

*Pêşnîyazê şima yê çareserîye çi yî? 

 

Ma veng heme dewletan kenî ke seba OPCW cigêrayîş û tehqîqatan bikero, çi deste înan ra yeno wa bikerî. Ma veng danê Qiraltîya Yebîyaye û sendîkayê Ewropa. Cayê ke manenî de wa kampanyayan rayra bibî û babete bigêrî dest. Ma zî wina kenî. Ma agahîyan danî. Ma mesajan bişirawî cayanê eleqedaran. Umudê mi esto ke ma her kesî bikerî têgêrayîş. Eke ma qala muracatê rêxistinêk ke hetê dewletêk ra OPCWyî ra yeno kerdiş, bikerî, acaba Kurdê ke dewletêk îna çinî yo senî muracat bikerî? Ma tay tespîtan kerd. Wezîfe û amacê OPCWyî cigêrayîş o. Ma veng dane ke wezîfeyê xo bikero.