Rozerîn Gultekîn

 

STENBOL - Sereka Komeleya Cinîyan ya Esenyaliyî Adîle Dogane derheqê raporo ke netîceyê muracatê 1949 kesî ameyo hadrekerdiş û sewbîna polîtîkayê ke cuya cinîyan hedef gêna de qisey kerd û dîyar kerd ke sîstem hewl dano bêçareserî biverdo.

 

Sereka Komeleya Cinîyan ya Esenyaliyî seba ke cinî cuya xo awan bikerê çareserîyan aver bena û eynî wextî de zî vejena raşte ke mekanîzmayê ke cinîyan paweno nînê şuxulnayîş. Rojanê verênan de komele muracatê ke komeleya înan rê ameyî kerdiş, kerd rapor û eşkera kerd. Rapor de ame vatiş ke 1935 cinî, 10 tutê kênayî û 4 tutê lajî pêro pîya 1949 kesî muracatê komeleye kerdî. Raporo ke dayeyanê derheqê 1949 kesî ca gêno de ame vatiş ke 277 kesî seba ke şîdet vînenê, 64 kesî seba kar, 50 kesî seba paştîdayîşê huqûqî û paştîdayîşê rehberî, 11 kesî zî seba paştîdayîşê psîkolojîk muracat kerd.

 

Sereka Komeleye Adîle Dogane derheqê raporo ke ame eşkerakerdiş û polîtîkayê serê cinîyan de qisey kerd.

 

‘Cinî bêçareserî yenê verdayîş’

 

Adîleye da zanayîş ke raporo ke înan hadre kerd aşma çele yê 2022yî ra heta aşma Kanûne muracatê ke ameyî kerdiş ra pê yeno û nê raporî de ame dîyîş ke cinî hetê îqtîdarî ra senî bêçareserî yenê verdayîş. Adîleye wina dewam kerd: “2 hezarî ra zêde cinîyî estê. Muracatê cinîyan yeno manaya cigêrayîşê çareserîye. Cinî çareserî wazena. Seba tutanê xo muracat kena. Wazena ke şîdet biqedîyo. Nê welatî de her roje cinî yena qetilkerdiş. 8ê Adare de hirê cinî ameyî qetilkerdiş. Nê cinîyî muracatê mekanîzmayê dewlete zî kerdî la bêçare mendî. Ma bi raporan çareserîyêk pêşkeş kenê. Waştişê ma esto. Ganî fek nêseyyewbînanîya cînsîyetê komelî ra bêra verdayîş.”

 

‘Seba ke vengê înan bêro eşnawitiş yenê komele’

 

Adîleye dewamê qiseykerdişê xo de vat: “Sere de qezaya Esenyali û bajarê Şirnex û Îzmîrî ra muracat yeno. Cinî bi asanî eşkenê muracatê ma bikerê. Komele xebate rayra berd û bi asayî muracat yeno kerdiş. Cinîyê ke muracayê ma kerdî muracatê dewlete zî kerdî. Seba ke emnîyet de çareserî nêvînenê muracatê ma kenê. Wazenê ke vengê înan bêro eşnawitiş. Şîdetê serê cinîye goreyê serranê verênan zêde bîyo. Cinîyê ke muracatê ma kerdî ra 307 hebî vatî ke keye de şîdet vînenê. Sebebê zêdebîyayîşê şîdetê keyeyî feqîrî yo. Yewna sebebo muhîm zî wedaritişê Peymana Stenbolî ya. Seba ke camêrdan vat Peyman werişto ma se biwazê eşkenê bikerê. No çî şîdetê camêrdî zêde kerd. Cinî hemverê şîdetî de bê asayî manena.”

 

‘Seba rayan cinîyan hedef gênê’

 

Adîleye peynîya qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke îqtîdar herinda ke vernîya kiştişê cinîyan bigêro cuya cinîyan hedef gêno û wina qedênaye: “Weçînayîşî ra ver îqtîdar çend hetê dişmenê cinîyan esto se dormeyê xo de arê kerd. Bi bazarîya do qanûnê ke cinîyan pawenê raşte ra ame wedaritiş. Maseyan ser de ronişenê û hetê dişmenê cinîyan gênê kişta xo. Her pêşnîyazî de heqê cinîyan raşte ra wedarnenê. Hedefgirewtişê cinîyan temamî polîtîk o. Seba ke hetê dişmenê cinîyan kişta xo de bitepişnî cinîyan hedef gênê. Wazenê bi hedefgirewtişê cinîyan rayan bigêrê. Ma dormeyê waştişê cinîyan de xo rêxistin kerd. Heta ke waştişê cinîyan nêrê caardiş do têkoşînê ma dewam bikero.”