Habibe Eren 

 

BURSA - Türkiye’de neredeyse 30 bin çocuk tip 1 diyabet hastası. Ömür boyu insülüne bağlı olan diyabet hastalarının sensörleri ve cihazları devlet tarafından karşılanmıyor.

 

Kovid salgını sonrası birçok kronik hastalık da artış yaşanırken söz konusu hastalıklardan birini de diyabet oluşturuyor. Covid-19 sonrası ortaya çıkan diyabet vakaları ilk olarak vücudun pankreas hücrelerini koronavirüs zannederek saldırdığı ve bunun sonucunda vücuttaki insülin üretiminde aksamalar meydana geldiği yönündeydi. Ancak güncel araştırmalar, virüsün pankreası etkileyerek kendi kendine zarar vermesine yol açabileceğini ortaya çıkardı. Diyabetin çeşitleri olmakla birlikte genellikle çocukluk çağında görülen ve ömür boyu insilüne bağımlı diyabet olarak adlandırılan tip 1 diyabet etkileri nedeniyle diğer diyabet türlerinden daha zorluyor.  Hastalık kalp, böbrek, göz ve sinirlerde kalıcı hasarın yanı sıra ölüm riski taşıyan ciddi bir hastalık.  Araştırmalar, dünyada diyabet hastalarının 2040 yılında iki katına kadar çıkabileceğini belirtiyor.  

 

Kuzey ülkelerinde daha fazla görülüyor

 

İnsülin hormonlarının eksikliği sonucu ortaya çıkan Tip 1 diyabet, sıklıkla çocukluk ve gençlik yaşlarında ortaya çıktığı için “Juvenil diyabet” diye de anılıyor. Tip 1 diyabet, pankreasta bulunan ve insülin üreten beta hücrelerinin otoimmün bir süreç sonunda zedelenmesi ile meydana geliyor. Hastalar, mutlak ve ya göreceli bir insülin yetersizliği olduğundan ömür boyu insülin hormonunu dışardan (enjeksiyon yoluyla) almak zorundalar. Bu nedenle Tip 1 diyabet, İnsüline Bağımlı Diyabet (Insulin Dependent Diabetes Mellitus=IDDM) olarak da isimlendiriliyor. Genel olarak toplumdaki diyabet vakalarının yüzde 10'unu Tip 1 diyabet vakaları oluşturuyor.  Çocukluk çağında Tip 1 diyabet sıklığı ülkeler (bölgeler) arasında farklılık gösteriyor ve her yıl 15 yaş altındaki 100 bin çocuktan 1-42'sinde diyabet gelişmektedir. Tip 1 diyabet genel olarak kuzey ülkelerinde daha sık görülüyor.

 

Açlık ve tokluk seviyeleri

 

Yediğimiz besinlerin özellikle karbonhidrat içeren besinlerin çoğu vücutta enerji için kullanılmak üzere glikoza dönüştürülür. Midenin arka yüzeyinde yerleşik bir organ olan pankreas, kasların ve diğer dokuların kandan glukozu alıp enerji olarak kullanmalarını sağlayan "insülin" adı verilen bir hormon üretiyor. Besinlerle kana geçen glukoz, insülin hormonu aracılığı ile hücrelere giriyor, hücreler glikozu yakıt olarak kullanıyor. Eğer glukoz miktarı vücudun yakıt ihtiyacından fazla ise karaçiğerde (şeker deposu=glikojen), yağ dokusunda depolanıyor. Diyabeti olmayan bir birey kan şekeri düzeyi açlık halinde 120 mg/dl, tokluk halinde (yemeğe başladıktan iki saat sonra) 140 mg/dl’nin üstüne çıkmaması gerekiyor.  Açlıkta ve ya toklukta ölçülen kan şekeri düzeyinin bu değerlerin üstünde olması diyabetin varlığını gösteriyor.

 

Bir kişinin diyabetli olup olmadığı Açlık Kan Şekeri (AKŞ) ölçümü veya Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT) yapılarak saptanıyor.  AKŞ ölçümü 100-125 mg/dl olması gizli şeker (pre-diyabet) sinyalidir. AKŞ ölçüm sonucunun 126 mg/dl veya daha fazla olması diyabetin varlığını gösteriyor.

 

Devlet tarafından karşılanmıyor

 

Tip 1 diyabetin besinlerine, yediklerine ve sosyal yaşamına ekstra özen göstermesi gerekirken, ekonomik kriz ve yoksulluğun arttığı bu dönemlerde insülün maliyeti diyabetlileri daha da zorluyor. Tip 1 diyabetlilerin şeker ölçüm cihazı ve sensörün maliyeti 2 binden fazla. Şeker ölçüm sensörleri hala devlet tarafından karşılanmıyor. Şeker ölçüm cihaz ve stripleriyle parmağını günde 10-12 kez hatta şeker dengesizleştiğinde belki 20 kez delmek zorundalar ancak “sensör” desteği devlet tarafından sağlanmıyor.

 

Yeni doğmuş bir bebek ya da yıllardır tip-1 diyabetli olan çocuk, ergen ve ya yetişkinler için yapılacak insülin dozunu doğru belirlemek, şeker yüksekliği veya düşüklüğünde alınacak aksiyonu almak adına “şeker ölçümü” nefes almak kadar hayati. Türkiye'de yaklaşık 30 bin civarı diyabetli çocuk hastalığın zorluğunun yanı sıra tedavi hakkından yararlanamıyor.