Melike Aydın

 

HABER MERKEZİ - İnsanlar giderek daha çok yönetilebilir akıllı eşyalara dönüşürken dijital medya ırkçı, nefret saçan uydurma bilgilerle şekil alıyor.

 

Dijital platformların gelişmesiyle beraber kanaat, olgunun yerini daha fazla almaya başlarken iktidarların kanaatleri cep telefonlarından bilincimize sızıyor. Belge göstermeden tarih anlatanlar, farklı hakları aşağılayan, çarpıtılmış bilgi veren ve daha niceleri dijital medyada dolaşırken birçok haber kanalı ve gazetecinin hesabı kapatılıyor, erişime engelleniyor ya da içerikleri siliniyor.

 

Toplumu yönetilebilir akıllı eşyalara benzetmek

 

Toplumların manipüle edilmesinin, yani iktidarın istediğini yaptırabildiği hale getirmenin sömürgecilik ile doğrudan ilişkisi var. Yağmacı erkeklerin iktidar oluşturdukları süreçlere kadar uzanan bu iktidarlar ele geçirdikleri topluma diz çöktürüp, ardından onları olmadıkları şeyler olmaya zorlayarak veya sinsice kölelik sözleşmesine razı eder. İşte ‘yönetilebilir ve akıllı eşyalara’ benzeyen toplum bu şekilde üretildi. Yani aslında sömürgecilerin kendi toplumu haline getirdikleri halklar yalan bilgiyle yoğurulmuş tebaa haline getirilmiş halklar. Manipülasyon işte bu halklara söylenen her türü yalanın adıdır. Amaç iktidarlar var oldukça da manipülasyon türlü türlü şekillerde devam edecek.

 

‘Manipülasyon nasıl sağlanıyor?’

 

Köleliği cazip kılan, böbürlenmeyi erdem gibi gösteren kötülük ahlakından örülen kurgusal bir dünya yaratılır. Bu dünyada manipüle edilecek toplum yüceltilir ya da tanrı adına sahte cennet vaatlerinde bulunularak bu dünyadaki acılarına razı kılınır. Nesiller içinde kendi hakikatinden, nasıl köleleştirildiğinin tarihinden uzaklaştırılan nesilden nesile dayatılan tabularla halk tutarsız, mantıksız yalanları gerçekle ayırt edemeyecek ve her türden faşizmi diktatörlüğü kabul eder hale gelmiş olur. Bugün iktidarların kurguları eski önemini kaybetse de televizyonlar ve dijital platformlar üzerinden yayılıyor. Dijital platformlarda da artık okumaktan çok izlemek etkin olurken izlenen videolar da 1-2 dakikaya sıkıştırılıyor. Bu kısa ve flaş bilgilere maruz kaldığımız atmosfere o platformu kullanarak baştan razı olduğumuzu da hatırlatmak gerekir. Serbest piyasa ekonomisi: Beğenmiyorsanız izlemeyiniz.

 

‘Olgunun yerini kanaat alıyor’

 

Dijital platformların olumlu yanları saymakla bitmez ama yorumun bilginin önüne geçtiği, olgunun yerine kanaatin yerleşmesinde önemli bir rol oynadığını söyleyebiliriz. Ancak bu araçla değil kullananlarla ilgili bir durum. Kanaatin olgulardan önemli olduğu bir platformda, o platformun sahibinin veya iktidarların, devletlerarası politikanın kanaati hakikat olarak birçok kişinin telefonunu üzerinden kendini dikte edecek. Tabi etmeyebilir de, biraz da kullanıcıyla ilgili bir durum. Ama JINNEWS gibi birçok haber kanalı, gazetecilerin hesaplarına erişmek Türkiye’de yasaklı oldukları için zor. Ancak örneğin YouTube gibi en nihayetinde bir ticaret kuruluşunun yayın yapabilmek için o ülkenin “kırmızı çizgilerine” uyma zorunlulukları var, yoksa o ülkede yayın yapamayabilir. İşte birçok haber kanalı veya gazeteci seslerini benzer nedenlerle duyuramazken rastgele videolar içinden kah halkın kah kasıtlı çabaların ırkçı, nefret dolu paylaşımları algoritma sisteminin çalışma şekline aykırı şekilde karşımıza çıkabiliyor.

 

‘Hitlere gerekçe yaratan paylaşım bile var’

 

Bu hiçbir zaman izlemeyi tercih etmeyeceğim birkaç hesap ve ırkçı içerikleri karşımıza çıkabiliyor. Kasıtlı olarak yapılan yanlış veya uydurma bilgiler olabiliyor. Avrupalıların Türklere bir zamanlar ne kadar hayran olduğuyla övünen, hayatını kaybeden bebeklerin cennete gitmesini haksızlık olarak gören (@TagarHan), korku filminden çıkmışçasına bir erkek sesiyle ideolojik ‘atası’ Nihal Atsız’ın ırkçı sözlerini ‘güzelleyen’ mi çok takipçili hesaplar (@TGF.Lideri01). Hindistan sokak yemekleri üzerinden Hindulara hakaret eden, Oneide toplumu üzerinden komünistleri aşağılayan daha nicelerini sayabileceğimiz bir çok hesap var. Bunlar arasında Hitlerin Yahudilere yönelik soykırımına gerekçe üretecek içerikler bile var hem de gerçek bir kaynak sunmamış olmasına ve üstelik (@Tarih Yapay Zeka) bilginin yanlış olmasına rağmen.

 

Bunlara rağmen dijital medya kuruluşları bir takım çabalar içinde olduğunu görebiliyoruz bunu da yalan haber veya yanlış bilgi paylaşılmasına dair şikayet butonlarının olması, kullanılmayan hesapların çalınmaması için kapatılmasına dair girişimleri manipülasyonun önüne geçme çabası olarak değerlendirebiliriz. Ancak bunlar sınırlı çözümler üretebilir. Olması gereken evrensel kurallar üzerinden hareket etmek olmalıydı. Ancak hakikati duyurmayı kendine misyon edinmişlerin yapacağı şey bu üretimleri boğacak kadar çok içerik üretmek gibi görünüyor.

 

Çizim: Izhar Cohen